Τρίτη 14 Ιουνίου 2022

(Μουσικό κείμενο) Χερουβικό Θεοφάνους Καρύκη, Ήχος Πλ.α΄! Στοιχειοθεσία μέλους Χρίστος Ψωμιάδης


Χερουβικός Ύμνος. Το μέλος είναι τού μακαριστού Πατριάρχου Κωνσταντινουπόλεως κυρού Θεοφάνους Καρύκη (β΄ τέταρτο ΙΣΤ αι - 1597), σε Ήχο Πλ.α΄. 

Εν συνεχεία παραθέτουμε μία μικρή μορφολογική ανάλυση του συγκεκριμένου Χερουβικού από τον Καθηγητή Α.Ε.Α.Α. και Διδάκτορα Βυζαντινής Μουσικολογίας κ. Κωνσταντίνο Καραγκούνη από το βιβλίο "Η παράδοση και εξήγηση του μελους των Χερουβικών" σελ. 293.

"Το Χερουβικό αποτελεί αδιαμφισβήτητο έργο τού Θεοφάνους Καρύκη. Καθώς προέρχεται από πρόσωπο, το οποίο ευρίσκεται στο επίκεντρο των εκκλησιαστικών και μουσικών εξελίξεων, αντικατοπτρίζει τη διαμόρφωση των νέων τάσεων στο Οικουμενικό Πατριαρχείο και στα λοιπά υπό την επιρροή αυτού θρησκευτικά κέντρα τής Ορθοδοξίας. Σίγουρα πρόκειται για το πλέον διαδεδομένο Χερουβικό τής περιόδου και ίσως για ένα από τα δημοφιλέστερα όλων των εποχών. Στις μουσικές πηγές ανθολογείται χωρίς ιδιαίτερους χαρακτηρισμούς με μία ομολογουμένως θαυμαστή σημειογραφική ομοιογένεια." ...

Μελετώντας κανείς το Χερουβικό τού Θεοφάνους Καρύκη, κατανοεί την τόσο ευρεία διάδοση τού μέλους στις πηγές. Η σύνθεση χρησιμοποιεί τη μαλακή διατονική κλίμακα τού Πλαγίου τού Πρώτου ήχου και στην έναρξή της θυμίζει εντόνως -σημειογραφικώς τουλάχιστον- τίς μελοποιήσεις των διδασκάλων τής πρώτης περιόδου, ιδιαιτέρως τού Ιωάννου Κουκουζέλους. Πραγματικώς, η σύνθεση τού τελευταίου σε ήχο Πλάγιο τού Δευτέρου και η παρούσα τού Καρύκη είναι απολύτως όμοιες στην παρασήμανσή τους από την αρχή ως και τη συλλαβή "-βι-" τής λέξεως "Χερουβίμ". Αυτό βεβαίως δεν είναι τυχαίο. Όλη η σύνθεση αποδυκνύει, ότι ο Θεοφάνης υπήρξε λάτρης των παλαιών παραδόσεων, τις οποίες ακολουθεί πιστότατα. Οι μελικές θέσεις και καταλήξεις της είναι οι γνώριμες των βυζαντινών συνθέσεων, ενώ η εν γένει μεταχείριση τής κινήσεως τής μελωδίας παραπέμπει σαφώς στα έργα τής προηγούμενης περιόδου. Μεταβολές τού γένους και τής τονικότητος δεν χρησιμοποιούνται, ούτε επισημαίνονται νεοφανείς θέσεις. Δεσπόζουν τα λυγίσματα, τα παρακαλέσματα και οι άλλες συνήθεις μεγάλες υποστάσεις (παρακλητική, τρομικόν, στρεπτόν, κύλισμα, αντικένωμα, ομαλόν κ.λπ.) Παρ΄ ότι σύντομο Χερουβικό, δεν του λείπει το θαυμάσιο Κράτημα, η καλλωπισμένη μεταχείριση του "ως τον Βασιλέα..." με τις γνώριμες γωνητικές εξάρσεις και η τριπλή μελοποίηση τού "αλληλούια". Δε λείπει ούτε η χρήση πενταφωνίας ("ατζέμικη" θέση), η οποία απαντά σε όλες σχεδόν τις ομόηχες μελοποιήσεις τής προηγούμενης φάσεως.

Ιδιαίτερο χαρακτηριστικό γνώρισμα τού Χερουβικού αποτελεί το γεγονός, ότι στο μεγαλύτερο μέρος του κινείται στην κορυφή τού βασικού πενταχόρδου, όπου ο Πρώτος ήχος, πολλές φορές δε και υπεράνω τής αντιφωνίας τής βάσεως, προσλαμβάνοντας χαρακτήρα μεγαλειώδους, επιβλητικής και υψηπετούς συνθέσεως. Άλλη ιδιαιτερότητα αυτής, ο μελουργός αρέσκεται να παίζη με μεγάλα διαστήματα (συχνότατα είναι τα κατά τριφωνίαν και τετραφωνίαν άλματα τού μέλους, κυρίως στο Κράτημα) και να μεταφέρη μία θέση σε πολλά διαφορετικά επίπεδα. Τέλος, αξιοσημείωτος είναι η χρήση τού επιφωνήματος "πάλι" στο σημείο των -κατά τα άλλα συνηθισμένων-καλλωπισμών τού "ως τον Βασιλέα..." "

Την επιμέλεια και την ηλεκτρονική δακτυλογράφηση των μελών έκανε ο Ψάλτης και μουσικός Χρίστος Ψωμιάδης, τον οποίο και ευχαριστούμε θερμά για την παραχώρηση να το δημοσιεύσουμε στο ιστολόγιό μας για το κοινόν όφελος!

Ακούστε το Χερουβικό από Χορό Βατοπαιδινών Πατέρων


Download σε μορφή pdf ΕΔΩ









Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Σχόλιο Ιστολογίου

Οι απόψεις που εκφράζονται, απηχούν την προσωπική γνώμη του εκάστοτε γράφοντος.

Γράψτε το σχόλιό σας και απλά περιμένετε λίγες ώρες μέχρι να το δείτε δημοσιευμένο.

Σχόλια που τηρούν στοιχειώδη κανόνες ευπρέπειας είναι αυτονόητο ότι αποτελούν αφορμή διαλόγου και ουδέποτε θα λογοκριθούν.

Δεν επιτρέπονται σχόλια που συκοφαντούν κάποιο πρόσωπο, που περιέχουν υβριστικούς χαρακτηρισμούς κλπ. Για τον λόγο αυτό ενεργοποιήθηκε η προ-έγκριση για να αποφευχθούν κρούσματα προσβλητικής συμπεριφοράς διότι οφείλουμε να διαφυλάξουμε την αξιοπρέπεια του ιστολογίου μας.

Ανώνυμα σχόλια ή σχόλια με ψευδώνυμο ενδέχεται να διαγραφούν για την διαφύλαξη της ποιότητας. Τα σχόλια δεν είναι πεδίο στείρας αντιπαράθεσης αλλά προβληματισμού και γόνιμου διαλόγου.