Κωνσταντῖνος Χαριλ. Καραγκούνης
Ἐπίκουρος Καθηγητὴς Βυζαντινῆς Ἐκκλησιαστικῆς Μουσικῆς
τῆς Ἀνωτάτης Ἐκκλησιαστικῆς Ἀκαδημίας Ἀθηνῶν
Διευθυντὴς τοῦ Τομέα Ψαλτικῆς Τέχνης καὶ Μουσικολογίας
τῆς Ἀκαδημίας Θεολογικῶν Σπουδῶν Βόλου.
Τείχισόν μου τὰς φρένας Σωτήρ μου·
τὸ γὰρ τεῖχος τοῦ κόσμου ἀνυμνῆσαι τολμῶ, τὴν ἄχραντον Μητέρα σου,
ἐν πύργῳ ῥημάτων ἐνίσχυσόν με, καὶ ἐν βάρεσιν ἐννοιῶν ὀχύρωσόν με…
Σὺ οὖν μοι δώρησαι γλῶτταν, προφοράν, καὶ λογισμὸν ἀκαταίσχυντον·
πᾶσα γὰρ δόσις ἐλλάμψεως παρὰ σοῦ καταπέμπεται, φωταγωγέ,
ὁ μήτραν οἰκήσας ἀειπάρθενον.
(Ὁ α΄ Οἶκος τοῦ Κοντακίου τοῦ Ὄρθρου τῆς ἑορτῆς)
Στὴ λαϊκὴ συνείδηση ἡ ἑορτὴ τῆς Κοιμήσεως τῆς Θεοτόκου, ἡ κορύφωσις τοῦ Δεκαπενταυγούστου, χαρακτηρίζεται ὡς «Πάσχα τοῦ καλοκαιριοῦ» καὶ πολλοὶ θεωροῦν, ὅτι ἡ παρομοίωσις αὐτὴ ὀφείλεται στὸν λαμπρὸ πανηγυρισμὸ τῆς ἑορτῆς, στὸν ὁποῖο ξεσπᾶ ὁ λαὸς ἔπειτα ἀπὸ μία περίοδο αὐστηρᾶς νηστείας˙ ὅπως καὶ πρὸ τοῦ Πάσχα.
Στοὺς ἐκκλησιαστικούς κύκλους, πάλι, ἡ ἑορτὴ προσδιορίζεται ὡς «Κοίμησις» ἢ καὶ «Μετάστασις» τῆς Θεοτόκου, ἀλλὰ σπανίως γίνεται λόγος περὶ Ἀναστάσεως ἢ Ἀναλήψεως τῆς Θεοτόκου. Γιατί, τί ἄλλο παρὰ Ἀνάστασις καὶ Ἀνάληψις εἶναι ἡ μετὰ τὴν τρίτη ἡμέρα ἐξαφάνισις τοῦ τιμίου Αὐτῆς σώματος ἀπὸ τὸν τάφο τῆς Γεθσημανῆ καὶ ἡ εὕρεσις κενοῦ τοῦ μνημείου ἀπὸ τοὺς ἁγίους Ἀποστόλους καὶ τοὺς λοιποὺς μαθητάς;
Βεβαίως, στὸ Συναξάριον τῆς ἑορτῆς διαβάζουμε: «Τῇ ΙΕ' τοῦ αὐτοῦ μηνός (Αὐγούστου), μνήμη τῆς πανσέπτου Μεταστάσεως τῆς ὑπερενδόξου Δεσποίνης ἡμῶν Θεοτόκου καὶ ἀει-παρθένου Μαρίας» καὶ ὁλόκληρη ἡ θεολογία τῶν προεορτίων καὶ ἑορτίων ὕμνων περὶ Μεταστάσεως ὁμιλεῖ. Αὐτό, ὅμως, γίνεται πρὸς χάριν τοῦ ἁπλοῦ λαοῦ, προκειμένου νὰ μὴ συχυστεῖ καὶ θεωρήσει ὅτι ἡ Θεοτόκος, ἐφόσον ἀνέστη καὶ ἀνελήφθη, εἶναι καὶ αὐτὴ Θεός, ὅπως ὁ Ἀναστὰς καὶ Ἀναληφθεὶς Κύριος Ἰησοῦς Χριστός.
Ἂς δοῦμε, ὅμως, μερικὲς ὑμνογραφικῆς προελεύσεως μαρτυρίες ἐπ’ αὐτοῦ τοῦ ζητήματος, ἔχοντας κατὰ βάσιν τὸ περίφημο -θεολογικῶς, ποιητικῶς καὶ μουσικῶς- Δοξαστικὸν Ἰδιόμελον τοῦ Ἑσπερινοῦ τῆς ἑορτῆς, τὸ γνωστὸν «Θεαρχείῳ νεύματι», τὸ ὁποῖο εἶναι τὸ μόνο ἐξ ἀρχῆς γραμμένο νὰ ψάλλεται ὡς Ὀκτώηχον Ἰδιόμελον τροπάριον. (Ἡ μελοποίησίς του, δηλαδή, περνᾶ καὶ ἀπὸ τοὺς ὀκτὼ ἤχους τῆς βυζαντινῆς μελοποιίας μὲ τρόπο «πλεκτό»˙ οἱ ἦχοι μὲ τὴν ἑξῆς σειρά: α΄, πλάγιος τοῦ α΄, β΄, πλάγιος τοῦ β΄, γ΄, βαρύς, δ΄, πλάγιος τοῦ δ΄ καὶ πάλι α΄, ἐν κατακλεῖδι.)
