Κυριακή 30 Οκτωβρίου 2016

Οδοιπορικό στη Βυζαντινή Νάξο (ζ΄) Οι απομακρυσμένοι Ιεροί Ναοί των Αγίων Δημητρίου & Αρτεμίου στην κοιλάδα των Χαλάντρων Κυνιδάρου

«Οι απομακρυσμένοι ιεροί ναοί των Αγίων Δημητρίου & Αρτεμίου 
στην κοιλάδα των Χαλάντρων Κυνιδάρου»

Ειρήνης Βασιλάκη
Αρχαιολόγου


Εικ. 1 Η Κοιλάδα των Χαλαντρών του Κυνιδάρου με τους δύο Ναούς
Στη δυσπρόσιτη γραφική κοιλάδα των Χαλάντρων στη θέση «Κιουρά» του Κυνιδάρου βρίσκονται δύο ναοί, περιβαλλόμενοι από επιβλητικούς βράχους, καλλιεργήσιμες εκτάσεις και περιβόλια (εικ. 1). Οι ναοί αυτοί - που απέχουν μεταξύ τους περίπου 100 μέτρα – έχουν κατασκευαστεί σε διαφορετικές χρονικές περιόδους και έχουν αρκετά διαφοροποιητικά στοιχεία. 

Σάββατο 29 Οκτωβρίου 2016

Μελίσματα Ψαλτικής (πε΄) Κυριακή Ε΄ Λουκά

Μελίσματα Ψαλτικής 
Κυριακή Ε΄ Λουκά
Ήχος Β΄, Εωθινό Η΄


Περιεχόμενα Αναρτήσεως: 
α) "Κύριε εκέκραξα...", "Κατευθυνθήτω...". Μέλος αργοσύντομο Θεοφάνους Βατοπαιδινού, Ήχος Β΄. Ψάλλει ο Χορός Ψαλτών "Τρόπος" υπό την διεύθυνση του Δασκάλου της Ψαλτικής Τέχνης κ. Κωνσταντίνου Αγγελίδη.
β) "Παρήλθεν η σκιά του νόμου..." . Δογματικό δοξαστικό της Οκτωήχου. Μέλος Ιακώβου Πρωτοψάλτου, Ήχος Β΄. Ψάλλει ο Πρωτοψάλτης κ. Χρήστος Χαλκιάς.
γ) "Τα της Μαρίας δάκρυα...". Εωθινό Η΄. Μέλος Αθανασίου Καραμάνη, Ήχος Πλ. δ΄. Ψάλλει ο Πρωτοψάλτης του Ιερού Ναού Εισοδίων της Θεοτόκου Νικήσιανης Καβάλας Βασίλειος Μπαντής.
δ)Αργή Δοξολογία. Εκλογή στίχων εκ της Δοξολογίας. Μέλος Γεωργίου Σαρανταεκκλησιώτου, Ήχος Β΄. Ψάλλει Χορός Ψαλτών του Συνδέσμου Ιεροψαλτών Βόλου.
ε) Δύναμις Τρισαγίου. Το επονομαζόμενο "συνηθισμένον", Ήχος Β΄. Ψάλλει ο αείμνηστος Άρχων Πρωτοψάλτης της Μ.τ.Χ.Ε. Ιάκωβος Ναυπλιώτης ο Νάξιος.
στ) Χερουβικός Ύμνος. Ήχος β΄. Ψάλλει ο αείμνηστος Άρχων Πρωτοψάλτης της Μ.τ.Χ.Ε.  Βασίλειος Νικολαΐδης.

Παρασκευή 28 Οκτωβρίου 2016

Δυστυχώς ξεχάσαμε! Του Σοφοκλή Γιαννούση

Δυστυχώς ξεχάσαμε! 



Του Σοφοκλή Γιαννούση

Σήμερα εορτάζεται η επέτειος του «ΟΧΙ» πανελλαδικά. Λίγο πολύ όλοι γνωρίζουμε τα γεγονότα εκείνων των δύσκολων χρόνων για τη χώρα μας. Οι θυσίες, οι μάχες στο μέτωπο, ο θάνατος χιλιάδων Ελλήνων μας καθιστούν τώρα περήφανους και αιώνια υπόχρεους σε όσους πολέμησαν υπέρ της πατρίδας και μόχθησαν για την ελευθερία μας.

Αλλάζουν ωστόσο οι συνθήκες. Τώρα 76 χρόνια μετά, φαίνεται ότι είμαστε ανήμποροι να υπερασπιστούμε ιδανικά και αξίες, οι οποίες αποτελούσαν το μοναδικό κίνητρο των Ελλήνων αγωνιστών ανά τους αιώνες. Ας παραθέσω τη λέξη πατρίδα. Δεν είναι μια απλή λέξη. Για κάποιους αποτελεί έννοια ιερή. Για άλλους ίσως περνά αδιάφορη. Προσωπικά, η γη των προγόνων μας, ο τόπος που γεννηθήκαμε. Πώς γίνεται να μην δίνουμε σημασία στην πατρίδα μας; Ειλικρινά δεν έχω απάντηση. Άπαντες γνωρίζουμε τα επιτεύγματα Ελλήνων ηρώων, τις εφευρέσεις Ελλήνων επιστημόνων, τις επιδόσεις Ελλήνων αθλητών. Παγκοσμίως διαδεδομένη η ελληνική κουζίνα, η τέχνη, η μουσική. Ο πολιτισμός μας αποτέλεσε εφαλτήριο για άλλους λαούς , το πολίτευμα μας σημείο αναφοράς για κάθε κράτος που θέλει να ακμάσει. Κι όμως τα ξεχάσαμε όλα αυτά ή απλά δεν δίνουμε σημασία. Χλευάζουμε πλέον κάποιον που θα δηλώσει πατριώτης, θα εστιάσουμε κατευθείαν στο πολιτικό του υπόβαθρο. Αν ακούσουμε κάποιον να τραγουδά δυνατά τον εθνικό ύμνο σε δημόσιο χώρο, να αισθάνεται ολοκληρωτικά την κάθε του λέξη, θα τον κοιτάξουμε περίεργα γιατί αυτός θα αποτελεί τη μοναδική ίσως περίπτωση τη δεδομένη στιγμή. Που οδηγηθήκαμε; Να σιγοτραγουδούμε τον Εθνικό Ύμνο, σαν να ντρεπόμαστε, αντί να αποτελεί πατριωτική έξαρση η ανάκρουση του και απ' όλους να ψάλλεται καθώς υμνεί την ελευθερία.

Τυπική Διάταξη Ακολουθιών από 30η Οκτωβρίου έως 5η Νοεμβρίου 2016!

Τυπική Διάταξη Ακολουθιών από 30η Οκτωβρίου έως 5η Νοεμβρίου 2016! 

Πέμπτη 27 Οκτωβρίου 2016

Υμνογραφικά - Ερμηνευτικα (ιθ΄) Το Αναστάσιμο Απολυτίκιο του β' ήχου

Το Αναστάσιμο Απολυτίκιο του β' ήχου

Θεοδώρου Ρόκα 
Θεολόγου
MΑ Ερμηνευτικής Θεολογίας


"Ὅτε κατῆλθες πρὸς τὸν θάνατον, ἡ Ζωὴ ἡ ἀθάνατος, τότε τὸν ᾍδην ἐνέκρωσας τῇ ἀστραπῇ τῆς Θεότητος, ὅτε δὲ καὶ τοὺς τεθνεῶτας ἐκ τῶν καταχθονίων ἀνέστησας, πᾶσαι αἱ Δυνάμεις τῶν ἐπουρανίων ἐκραύγαζον· Ζωοδότα Χριστὲ ὁ Θεὸς ἡμῶν δόξα σοι".

Το δεύτερο κατά σειρά αναστάσιμο απολυτίκιο, το οποίο χαρακτηρίζει τον Ζωοδότη Χριστό ως "Ζωή Αθάνατη" κάνει λόγο για ένα σημαντικό γεγονός, το οποίο μπορεί να μην αναφέρεται στη διήγηση των Ευαγγελίων εντούτοις όμως αποτελεί αναπόσπαστο θέμα της Ορθοδόξου πίστεως, εκείνο της "εις Άδου καθόδου του Χριστού", για το οποίο ο Απόστολος Παύλος στην προς Εφεσίους Επιστολή του αναφέρει: "Ἀναβὰς εἰς ὕψος ᾐχμαλώτευσεν αἰχμαλωσίαν καὶ ἔδωκε δόματα τοῖς ἀνθρώποις. Τὸ δὲ ἀνέβη τί ἐστιν εἰ μὴ ὅτι καὶ κατέβη πρῶτον εἰς τὰ κατώτερα μέρη τῆς γῆς;" (Εφ. 4,8-9).

Τετάρτη 26 Οκτωβρίου 2016

Μουσικολογικά Ανάλεκτα (γ΄) Κωνσταντίνου Μάρκου

Ούτε η φωνητική παράδοση αποδεικνύεται πιστή αν δεν διασφαλίζεται από γραπτά μουσικά κείμενα, ούτε τα μουσικά κείμενα των χειρογράφων λαμβάνουν καλλιτεχνική υπόσταση χωρίς την φωνητική παράδοση!
(ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΜΑΡΚΟΣ)

Τρίτη 25 Οκτωβρίου 2016

Τελετουργικά Θέματα (κθ΄) Το αντιμήνσιο και οι περί αυτό παρανοήσεις. (Γεωργίου Ζαραβέλα)

Το αντιμήνσιο και οι περί αυτό παρανοήσεις.

Γεωργίου Ζαραβέλα
Θεολόγου
ΜΑ Ιστορικής Θεολογίας - Λειτουργικής ΕΚΠΑ

Το αντιμήνσιο ή αντιμίνσιο αποτελεί λειτουργικό σκεύος-άμφιο, άμεσα συνδεδεμένο με την τέλεση του μυστηρίου της Θείας Ευχαριστίας. Ο καθαγιασμός των Τιμίων Δώρων λαμβάνει χώρα στο αντιμήνσιο πάνω στην Αγία Τράπεζα, εκδιπλώνεται πριν από την κατάθεση των ευχαριστιακών ειδών στο θυσιαστήριο του ναού και τυλίγεται, αφού τα Τίμια Δώρα τοποθετηθούν στην πρόθεση μετά την κοινωνία των πιστών. 

Ο όρος αντιμήνσιο προέρχεται ετυμολογικά από τον ελληνικό όρο «αντί» και το λατινικό «mensa» που σημαίνει τραπέζι. Κατά άλλη ετυμολογία δεύτερο συνθετικό του είναι ο βυζαντινός όρος «μίνσος», ο οποίος δηλώνει μικρό αντικείμενο ή σκεύος για προσφορά εδεσμάτων ή δώρων. Η ορθογραφία του όρου καταγράφεται, ανάλογα με τα ανωτέρω, ως: α) αντιμήνσιο, σύμφωνα με την πρώτη εκδοχή ή β) αντιμίνσιο, σύμφωνα με τη δεύτερη. Η τελευταία θεωρείται από τη νεώτερη έρευνα ως ορθότερη. 

Κυριακή 23 Οκτωβρίου 2016

Κυριακάτικοι Στοχασμοί (Κυριακή Στ΄ Λουκά)


Κυριακάτικοι στοχασμοί
(Λουκ. 8, 27-39)

Πανοσ. Αρχιμ.
π. Χερουβίμ Βελέτζα
Ιεροκήρυκα Ι.Μ. Κερκύρας


Μεστή η διήγηση του σημερινού Ευαγγελίου και γεμάτη διδάγματα. Η ιστορία είναι λίγο – πολύ γνωστή σε όλους: φτάνοντας ο Κύριος σε μία πόλη, στη χώρα των Γεργεσηνών, συναντά έναν άνθρωπο δαιμονισμένο που δεν φορούσε ρούχα και περιφέρονταν σαν αγρίμι στις ερημιές. Τα δαιμόνια αμέσως αναγνωρίζουν τον Θεό στο πρόσωπο του Χριστού, και ζητούν από αυτόν να μην τα εξορίσει στην άβυσσο, αλλά να τους επιτρέψει να εισέλθουν σε μια αγέλη χοίρων. Έτσι και έγινε, και ευθύς οι χοίροι έπεσαν με ορμή στον γκρεμό και σκοτώθηκαν. Όταν μαθεύτηκε το γεγονός στην πόλη, βγήκαν οι κάτοικοι να δουν το θαύμα με τα ίδια τους τα μάτια, και βρήκαν τον πριν δαιμονισμένο ήρεμο και ντυμένο να κάθεται κοντά στα πόδια του Ιησού και να ακούει ευλαβικά τους λόγους Του. Ωστόσο, αντί να θαυμάσουν και να πιστέψουν στη μεγαλοσύνη του Θεού, εκείνοι κυριευμένοι από φόβο ζήτησαν από το Χριστό να φύγει μακριά από τη χώρα τους. Μόνος ο πριν δαιμονισμένος παρακαλούσε τον Κύριο να τον πάρει μαζί Του, ο Ιησούς όμως του είπε να επιστρέψει στο σπίτι του και να διηγείται σε όλους το θαύμα που τού έκανε ο Θεός. 

Σάββατο 22 Οκτωβρίου 2016

Μελίσματα Ψαλτικής (πδ΄) Κυριακή Στ΄ Λουκά

Μελίσματα Ψαλτικής
Κυριακή Στ΄ Λουκά
Ήχος Α΄, Εωθινό Ζ΄


Περιεχόμενα Αναρτήσεως:
α) Αναστάσιμα Εσπέρια. Ήχος α΄. Ψάλλει ο Αρχών Πρωτοψάλτης της Αγιωτάτης Αρχιεπισκοπής Κωνσταντινουπόλεως κ. Δημήτριος Ιωαννίδης.
β) "Την παγκόσμιον δόξαν...". Δογματικό Θεοτοκίο της Οκτωήχου. Μέλος Διονυσίου Φωτεινού Ήχος Α΄. Ψάλλει ο π. Ιωάννης Λακκοσκητιώτης
γ) Πασα πνοή - Αινείτε . Μέλος Αργό Ιακώβου Πρωτοψάλτου, Ήχος Α΄. Ψάλλει ο τ. Άρχων Λαμπαδάριος της Μ.τ.Χ.Ε. κ. Βασίλειος Εμμανουηλίδης
δ) "Ιδού σκοτία και πρωί...". Εωθινό Ζ΄ της Οκτωήχου. Μέλος Πέτρου Λαμπαδαρίου, Ήχος Βαρύς. Ψάλλει ο Άρχων Μαΐστωρ της Μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας κ. Γεώργιος Χατζηθεοδώρου
ε) Αργή Δοξολογία. Εκλογή στίχων εκ της Αργής Δοξολογίας. Μέλος Πέτρου Μπερεκέτου, Ήχος Α΄. Ψάλλει ο Χορός Ψαλτών "Εργαστήρι Ψαλτικής" υπό την διεύθυνση του Πρωτοψάλτου κ. Αθανασίου Παϊβανά.
στ) Χερουβικός Ύμνος. Μέλος Πέτρου Εφεσίου, Ήχος α΄.  Ψάλλουν Γρηγοριάτες Πατέρες

Πέμπτη 20 Οκτωβρίου 2016

Υμνογραφικά - Ερμηνευτικά (ιη΄) Το Αναστάσιμο Απολυτίκιο του α' ήχου

Το Αναστάσιμο Απολυτίκιο του α' ήχου

Θεοδώρου Ρόκα 
Θεολόγου 
MΑ Ερμηνευτικής Θεολογίας

Αφού τελειώσει η τρέχουσα λειτουργική εβδομάδα, η περίοδος του πλαγίου τετάρτου (πλ. δ') ήχου, ξαναγυρίζει η Παρακλητική ή Οκτώηχος στον πρώτο από τη σειρά των οκτώ ήχων της εκκλησιαστικής - βυζαντινής μουσικής στον πρώτο δηλ. (α') ήχο, όπου κατά την απόλυση του Εσπερινού του Σαββάτου, στον όρθρο της Κυριακής και στη Θεία Λειτουργία, αμέσως μετά τη Μικρή Είσοδο, ψάλλεται το ακόλουθο Αναστάσιμο Απολυτίκιο:

"Τοῦ λίθου σφραγισθέντος ὑπὸ τῶν Ἰουδαίων, 
καὶ στρατιωτῶν φυλασσόντων τὸ ἄχραντόν σου Σῶμα, ἀνέστης τριήμερος Σωτήρ, · διὰ τοῦτο αἱ Δυνάμεις τῶν οὐρανῶν ἐβόων σοι ζωοδότα· 
Δόξα τῇ Ἀναστάσει σου Χριστέ, δόξα τῇ βασιλείᾳ σου, δόξα τῇ οἰκονομίᾳ σου, μόνε φιλάνθρωπε".

Από το αναστάσιμο αυτό απολυτίκιο αν απομονώσουμε την ακόλουθη φράση: "τοῦ λίθου σφραγισθέντος ὑπὸ τῶν Ἰουδαίων, καὶ στρατιωτῶν φυλασσόντων τὸ ἄχραντόν σου Σῶμα" καθίσταται οφθαλμοφανές πως ο ιερός υμνωδός αποσκοπεί να περιγράψει δυο γεγονότα - συγκυρίες κατά τις οποίες έλαβε χώρα η Ανάσταση του Χριστού. Πρώτον το σφράγισμα του Παναγίου Τάφου κατά τη Θεόσωμο Ταφή του Κυρίου Ιησού Χριστού καθώς και την εκδήλωση του φόβου που έτρεφαν οι Ιουδαίοι προς τον Σταυρωθέντα Χριστό, στον Τάφο του Οποίου όρισαν στρατιωτική φρουρά.

Τετάρτη 19 Οκτωβρίου 2016

Μουσικολογικά Ανάλεκτα (β΄) Γρηγορίου Στάθη

Περί τού ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΥ ΥΜΝΟΥ. 



Ο Κοινωνικός ύμνος, το κοινωνικό δηλαδή,είναι επικαλυπτικός ύμνος, καλύπτει τον χρόνο τής ετοιμασίας τής θείας κοινωνίας και τής μεταλήψεως των λειτουργούντων κληρικών,εντός τού βήματος, και σε προέκταση καλύπτει τον χρόνο τής μεταλήψεως των πιστών. Δεν προβλέπεται από κανένα Τυπικό η ψαλμώδηση κανενός άλλου μέλους για την ώρα τής μεταλήψεως των πιστών,ούτε και η ψαλμώδηση άλλων στίχων τού ίδιου ψαλμού,απ' τον οποίο επιλέχτηκε ο κοινωνικός στίχος. Αυτή είναι η πάγια ψαλτική παράδοση απ' τα τέλη τού ιγ΄ αιώνα, πού πρωτοεμφανίζονται τα κοινωνικά στη μορφή πού έφτασαν μέχρις εμάς.Οτιδήποτε άλλο ψάλλεται, και μάλιστα παράταιρα ψάλματα και κανταδόρικοι δίφωνοι ή τρίφωνοι ψαλμοί,ή και το Τού δείπνου Σου τού μυστικού σε ύφος κακόγουστου αυτοσχεδιαστικού μοιρολογιού,είναι ξένα προς το πνεύμα τής ορθόδοξης λατρείας. (ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ ΣΤΑΘΗΣ)



Τρίτη 18 Οκτωβρίου 2016

Τελετουργικά θέματα (κη΄) Τα μεγαλυνάρια εορτών και αγίων στη Θεία Λειτουργία!

Τα μεγαλυνάρια εορτών και αγίων στη Θεία Λειτουργία

Γεωργίου Ζαραβέλα
Θεολόγου
ΜΑ Ιστορικής Θεολογίας - Λειτουργικής ΕΚΠΑ


Μεγαλυνάριο ονομάζεται το είδος εκείνο των τροπαρίων το οποίο προήλθε από τα έμμετρα προΰμνια του ειρμού και των τροπαρίων της θ’ ωδής των κανόνων μεγάλων εορτών: α) δεσποτικών (Χριστούγεννα, Περιτομή, Θεοφάνεια, Πάσχα, Ανάληψη, Πεντηκοστή), β) Θεομητορικών (Εισόδια, Ευαγγελισμός, Υπαπαντή) και γ) εορτών αγίων (Μεγάλου Βασιλείου, Τριών Ιεραρχών). Η ετυμολογία της ονομασίας τους ανάγεται στην προστακτική του ρήματος «μεγαλύνω» (μεγάλυνον), αφού με αυτόν τον ρηματικό τύπο ξεκινούν τα περισσότερα από αυτά. 

Το περιεχόμενο και ο στόχος των αρχικών προϋμνίων – μεγαλυναρίων είναι η παρακίνηση του εκκλησιάσματος σε δοξολογία του Κυρίου ή υμνωδία και τιμή των αναφερόμενων προσώπων, δηλαδή της Θεοτόκου ή των τιμώμενων αγίων. Ως μεγαλυνάρια θεωρούνται αρχικά και τα επονομαζόμενα ως Εγκώμια του όρθρου του Μεγάλου Σαββάτου, τα κοινώς λεγόμενα και ως Εγκώμια του Επιταφίου Θρήνου. Ο τελευταίος χαρακτηρισμός τους ως εγκώμια δεν είναι ακριβής, αφού αποτελούν μεγαλυνάρια, γεγονός που αποδεικνύεται άμεσα από το ίδιο το κείμενο των τροπαρίων.

Κυριακή 16 Οκτωβρίου 2016

Οδοιπορικό στη Βυζαντινή Νάξο (στ΄) Ο παλαιοχριστιανικός ιερός ναός της Παναγίας Πρωτόθρονης με την υπερχιλιετή αδιάλειπτη λειτουργικότητά του

«Ο παλαιοχριστιανικός ιερός ναός της Παναγίας Πρωτόθρονης 
με την υπερχιλιετή αδιάλειπτη λειτουργικότητά του»


Ειρήνης Βασιλάκη
Αρχαιολόγου
Ιερός Ναός Πρωτοθρόνου Χαλκείου. Νοτιοανατολική άποψη

Η μεγάλη ενοριακή εκκλησία του Χαλκείου στην περιοχή της Τραγαίας βρίσκεται δίπλα στον κεντρικό οδικό άξονα του νησιού. Την ακριβή χρονολογία κατασκευής της δεν τη γνωρίζουμε. Τοποθετείται όμως με βεβαιότητα στην παλαιοχριστιανική περίοδο (6ος – 7ος αιώνας). Είναι μάλιστα ένα από τα ελάχιστα μνημεία στον ελλαδικό χώρο που διασώζει προεικονομαχικές τοιχογραφίες (δηλαδή αγιογραφίες πριν από την εικονομαχική φάση 726 – 843).

Σάββατο 15 Οκτωβρίου 2016

(Νέα Θεματική Ενότητα) Μουσικολογικά Ανάλεκτα (α΄)

Νέα Θεματική Ενότητα: Με την χάρη του Θεού ξεκινάει μία νέα Θεματική Ενότητα με τίτλο "Μουσικολογικά Ανάλεκτα". Ευχαριστούμε θερμά τον συνεργάτη μας και Χοράρχη του Χορού Ψαλτών Χίου κ. Ηρακλή Μαλανδρίνο που έχει αναλάβει την συλλογή και παρουσιάση αυτών των σημαντικών και διδακτικών απόψεων!

Στο χώρο τής Ψαλτικής Τέχνης για να μπορέσει κάποιος να αξιοποιήσει τα μουσικά του χαρίσματα και να αποκτήσει ορθό μουσικό κριτήριο,χρειάζεται μακροχρόνια άσκηση, πολλή μελέτη και διαρκής τριβή με τα κλασσικά μαθήματα. Οι απαιτήσεις τού αναλογίου είναι μεγάλες και όσοι είναι αγκιστρωμένοι επάνω στις διάφορες διασκευές και τις αμφίβολης ποιότητας νεωτερικές συνθέσεις, δεν πρόκειται ποτέ να ξεφύγουν από το βαθμό τής μετριότητας.

(ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΑΓΓΕΛΙΝΑΡΑΣ)



Μελίσματα Ψαλτικής (πγ΄) Κυριακή των Θεοφόρων Πατέρων της Ζ΄ Οικουμενικής Συνόδου

Μελίσματα Ψαλτικής
Κυριακή των Θεοφόρων Πατέρων της Ζ΄ Οικουμενικής Συνόδου
Ήχος Πλ. δ΄ Εωθινό Στ΄


Η Ζ΄ Οικουμενική Σύνοδος (787). Μονή Novodevichy, Μόσχα

Περιεχόμενα Αναρτήσεως:
α) "Τας μυστικάς...". Δοξαστικό των Εσπερίων εορτής Των Αγίων Πατέρων. Μέλος Παύλου Βλαστού, Ήχος Πλ.β΄. Ψάλλει η Χορωδία "Παύλος Βλαστός" υπό την διεύθυνση του Πρωτοψάλτου & Καθηγητού Βυζαντινής Μουσικής κ. Αντωνίου Μιχελουδάκη.
β) "Ο Βασιλεύς των ουρανών...".Δογματικό Θεοτοκίο της Οκτωήχου. Μέλος Ιωάννου Πρωτοψάλτου & προσαρμογή στη Σλαβωνική γλώσσα από Manasii Poptodorov (1860-1938), Ήχος Πλ. δ. Ψάλλει ο Πρωτοψάλτης της Ιεράς Μονής Αγίου Ιωάννου της Ρίλας Nikola Antonov.
γ) "Των Αγίων Πατέρων ο Χορός...". Δοξαστικό των Αίνων εορτής των Αγίων Πατέρων. Μέλος Αθανασίου Παναγιωτίδη, Ήχος Πλ. δ΄. Ψάλλει ο Πρωτοψάλτης και Μουσικοδιδάσκαλος Αστέριος Δεβρελής.
δ) Αργή Δοξολογία. Εκλογή στίχων εκ της Δοξολογίας. Μέλος Ισαάκ Κοσμά του Καισαρέως, Ήχος Πλ. δ΄. Ψάλλει ο αείμνηστος Πρωτοψάλτης Καβάλας Ματθαίος Τσαμκιράνης.
ε) Τρισάγιος Ύμνος και Δύναμις. Μέλος Σπυρίδωνος Μαΐδανόγλου, Ήχος Πλ. δ΄. Ψάλλει ο Πρωτοψάλτης του Ιερού Ναού Αγίου Ιωάννου Ρέντη κ. Σταύρος Πήλιουρας.
στ) "Άξιον Εστίν...". Μεγαλυνάριο της Θεοτόκου. Μέλος Χαραλάμπους Παπανικολάου, Ηχος Πλ.δ΄. Ψάλλει Χορός Ψαλτών υπό την διεύθυνση του Πρωτοψάλτου κ. Αθανασίου Πέττα.

Παρασκευή 14 Οκτωβρίου 2016

Τυπική Διάταξη Ακολουθιών από 16η έως 22α Οκτωβρίου 2016

Τυπική Διάταξη Ακολουθιών από 16η έως 22α Οκτωβρίου 2016

Υμνογραφικά - Ερμηνευτικά (ιζ΄) Το Δογματικό Θεοτοκίο του Σαββάτου του Πλ. δ' ήχου (β' μέρος)

Το Θεοτοκίο του Σαββάτου του Πλ. δ' ήχου (β' μέρος)


Θεοδώρου Ρόκα 
Θεολόγου 
MΑ Ερμηνευτικής Θεολογίας

"Ὁ Βασιλεὺς τῶν οὐρανῶν, διὰ φιλανθρωπίαν, ἐπὶ τῆς γῆς ὤφθη, καὶ τοῖς ἀνθρώποις συνανεστράφη∙ ἐκ Παρθένου γὰρ ἁγνῆς, σάρκα προσλαβόμενος καὶ ἐκ ταύτης προελθὼν μετὰ τῆς προσλήψεως, εἷς ἐστιν Υἱός, διπλοῦς τὴν φύσιν, ἀλλ' οὐ τὴν ὑπόστασιν∙ διὸ τέλειον αὐτὸν Θεόν, καὶ τέλειον ἄνθρωπον, ἀληθῶς κηρύττοντες, ὁμολογοῦμεν Χριστὸν τὸν Θεὸν ἡμῶν, ὃν ἱκέτευε Μήτηρ ἀνύμφευτε, ἐλεηθῆναι τὰς ψυχὰς ἡμῶν".

Αποπειρούμενοι να ερμηνεύσουμε τη φράση "ὁ Βασιλεὺς τῶν οὐρανῶν" μας προξενούται οι εξής απορίες: α) ποιός χαρακτηρίζεται ως "Βασιλεὺς τῶν οὐρανῶν" και β) γιατί χαρακτηρίζεται έτσι; Κατ αρχάς ο όρος - φράση "Βασιλεὺς τῶν οὐρανῶν" αναφέρεται στο πρόσωπο του ενανθρωπήσαντος Υιού και Λόγου του Θεού, του Ιησού Χριστού, ο οποίος "ἐπὶ τῆς γῆς ὤφθη, καὶ τοῖς ἀνθρώποις συνανεστράφη". Ο χαρακτηρισμός αυτός αποσκοπεί στο να καταδείξει το ένα από τα τρία αξιώματα του Μεσσία Χριστού, δηλ. το βασιλικό αξίωμα (βασιλικό - προφητικό - ιερατικό τρισσόν αξίωμα του Κυρίου).

Πέμπτη 13 Οκτωβρίου 2016

Περί Μηχανικού Ισοκράτη! Γρηγορίου Αναστασίου, Διδάκτορος Μουσικολογίας!

ΠΕΡΙ ΜΗΧΑΝΙΚΟΥ ΙΣΟΚΡΑΤΗ! 

(Γρηγορίου Αναστασίου, από ομιλία στο σύλλογο Ιεροψαλτών Θηβών με θέμα «Ο ψάλτης ως μουσικός ερμηνευτής». Απομαγνητοφώνηση υπο Ηρακλή Μαλανδρίνου, Χίος 5-10-16.)

Πρόκειται για θέαμα και άκουσμα θλιβερό στο χώρο της λατρείας. Δεν κρίνω το θέμα θεολογικά ή δεοντολογικά, αλλά τεχνικά και αισθητικά.

 Ο μηχανικός ισοκράτης παράγει, στην καλύτερη περίπτωση, ένα ασύμβατο με τη φωνή του ψάλτη ηχοχρωματικό βόμβο, ο οποίος δεν ακολουθεί το φώνημα του κειμένου και κυρίως έχει αδιάπτωτη ένταση και καμία αίσθηση ανάσας ή κυματισμού, όπως το φυσικό ισοκράτημα. Είναι απαράδεκτο, από άποψη μουσικής (ίσως και της Θεολογίας), να χρησιμοποιούμε στη λατρεία τέτοια πράγματα. 

Η κυματική αίσθηση της αναπνοής και των τονισμών όμως είναι το βασικότερο αισθητικό γνώρισμα της Ψαλτικής αλλά και κάθε ποιοτικής μουσικής. Γράφει ο Herbert Hount «μια αναπνοή, δλδ το γέμισμα των πνευμόνων με αέρα και το άδειασμά τους, είναι ένα πρότυπο των φάσεων της φύσης. Όλη η φύση είναι ανύψωση και πτώση, ένα μέσα και ένα έξω, μία αύξηση και μία μείωση, η φύση αναπνέει», μόνο το μηχανικό ισοκράτημα δεν αναπνέει. Αυτό δεν σημαίνει ότι το ισοκράτημα πρέπει να κόβεται. Μπορεί να είναι συνεχές, αλλά να έχει τα χαρακτηριστικά της ανθρώπινης ομιλίας. Δε μιλάω συνέχεια στο ίδιο τέμπο, στην ίδια ένταση, ούτε ψάλλω. Αφού δεν πρέπει να ψάλλω συνέχεια στην ίδια ένταση, γιατί το μηχανικό ισοκράτημα πρέπει να ακούγεται συνέχεια στην ίδια ένταση; Πέραν τούτου, προκύπτει από τη χρήση αυτού του μηχανήματος και ένα ακόμη σοβαρό πρόβλημα ηχητικής δυσαναλογίας, αφού παρουσιάζεται συχνότατα ένας μόνος, κατάμονος ψάλτης να συνοδεύεται από φωνές «τριάντα βαρβάτων εκ βάθους ισοκρατούντων» (η ορολογία είναι απ΄ τα βυζαντινά χειρόγραφα). 

Η συνήθης δικαιολογία των χρηστών του μηχανικού ισοκράτη, ότι ψάλλουν μόνοι τους και δεν έχουν ποιον να εκτελεί το ίσο, μας οδηγεί στη θεώρηση του πράγματος και από ιστορική και αισθητική σκοπιά. Κατ’ αρχήν το ισοκράτημα δεν είναι απαραίτητο εκ των «ών ουκ άνευ» στοιχείων της ψαλμωδίας, παρ’ ότι είναι πάντοτε εκεί, ακόμα και όταν δεν ακούγεται, αφού πρέπει να βρίσκεται στο νου του ψάλλοντος και εύκολα να υπονοείται απ΄ την μουσική αντίληψη των ακροατών. Βεβαίως, καλό είναι να υπάρχουν ισοκράτες που το «βαστούν», αλλά δεν πρέπει να μας διαφεύγει ότι οι μαρτυρίες που προέρχονται από παλαιές βυζαντινές ή μεταβυζαντινές μουσικολογικές ή ιστορικοφιλολογικές πηγές, μας πληροφορούν άμεσα ή έμμεσα, ότι το ισοκράτημα δε γινότανε σε όλα τα μέλη και ούτε σε ολόκληρα τα μέλη. Συνήθως εμφανιζόταν σε μέλη καλοφωνικών συνθέσεων. 

Τετάρτη 12 Οκτωβρίου 2016

Ιερά Αγρυπνία 13 Οκτωβρίου!

Την Πέμπτη 13 Οκτωβρίου 2016 και ώρα 8.30 μ.μ. θα πραγματοποιηθεί Ιερά Αγρυπνία επί τη μνήμη της Οσίας Παρασκευής Επιβατινής στον Ιερό Ναό Αγίου Ραφαήλ Αγίου Αρσενίου Νάξου

Πέρας Ιεράς Αγρυπνίας: 01.00 π.μ.

(Μουσικό κείμενο) Άξιον εστίν μέλος Χουρμουζίου Χαρτοφύλακος. Ήχος Πλ. δ΄

Το μεγαλυνάριο της Θεοτόκου "Άξιον εστίν" σε μέλος Χουρμουζίου Χαρτοφύλακος 
και Ήχο Πλάγιο του Τετάρτου!
Ευχαριστίες πολλές στον συνεργάτη του Χορού κ. Θεόδωρο Ρόκα 
για την πληκτρογράφηση.

Για Download πατήστε ΕΔΩ ή ΕΔΩ

Τρίτη 11 Οκτωβρίου 2016

Τελετουργικά θέματα (κζ΄) Ο πολυχρονισμός του λειτουργού στην απόλυση της Θείας Λειτουργίας.

Ο πολυχρονισμός του λειτουργού στην απόλυση της Θείας Λειτουργίας.

Γεωργίου Ζαραβέλα
Θεολόγου
ΜΑ Ιστορικής Θεολογίας - Λειτουργικής ΕΚΠΑ

Η απόλυση της Θείας Λειτουργίας συνοδεύεται πολλές φορές από την υπέρ του λειτουργού επευφημία του λαού, τον πολυχρονισμό του, ιδίως όταν χοροστατεί αρχιερέας. Η ευφημία του λειτουργού με τη φράση «Τὸν εὐλογοῦντα καὶ ἁγιάζοντα ἠμᾶς, Κύριε, φύλαττε εἰς πολλὰ ἔτη» αναλογεί κατ’ ακρίβεια στην αρχιερατική Θεία Λειτουργία. Η μετάδοση της ευλογίας και του αγιασμού είναι ίδιο αποκλειστικά του αρχιερέα, ο οποίος, μόνος από όλο τον κλήρο, έχει την ιδιότητα του φωτιστικού και μεταδοτικού της Θείας Χάριτος, χαρίσματα τα οποία απέκτησε με την επενέργεια του Αγίου Πνεύματος την ημέρα της χειροτονίας του. Ο πρεσβύτερος, κατ’ επέκταση, επευφημείται από το λαό ως λειτουργός των Αχράντων Μυστηρίων, ύστερα από κανονική εκχώρηση του επιχώριου ιεράρχη. 

Η επευφημία του λαού υπέρ του λειτουργού ζητά από τον Κύριο να τον διαφυλάξει πολυχρόνιο (εξ ου και πολυχρονισμός), δηλαδή να ζήσει επί πολλά έτη, ακολουθώντας το θείο θέλημα. Ο λαός ζητά από το Θεό να μακροημερεύσει ο λειτουργός όχι μόνο στα έτη της επίγειας ζωής, αλλά και στην ιερατική διακονία του. Η ευχή και το αίτημα της πολυχρόνιας ζωής συνιστά συχνότατη λαϊκή απόκριση, η οποία χρησιμοποιείται σε κάθε δυνατή ευκαιρία και πολλές φρασεολογικές εκδοχές (Χρόνια Πολλά, Πολύχρονος, Εις πολλά έτη κ.λπ.).

Κυριακή 9 Οκτωβρίου 2016

Κυριακάτικοι στοχασμοί! H ανάσταση του γιου της χήρας στη Ναΐν!

H ανάσταση του γιου της χήρας στη Ναΐν 
ουκ. 7, 11-16)  

Πανοσ. Αρχιμ.
π. Χερουβίμ Βελέτζα
Ιεροκήρυκα Ι.Μ. Κερκύρας



Το θαύμα που μας διηγείται σήμερα ο ευαγγελιστής Λουκάς είναι σε όλους μας γνωστό: ο Χριστός, ακολουθούμενος από τους μαθητές Του αλλά και από πολύ κόσμο, πήγαινε να κηρύξει στην πόλη Ναΐν. Καθώς πλησίασαν στην πύλη της πόλεως, συνάντησαν μια νεκρική πομπή, μια χήρα μάνα να συνοδεύει το μονάκριβο παιδί της στην τελευταία του κατοικία, και μαζί της βέβαια αρκετός κόσμος. Όταν την είδε ο Ιησούς, τη σπλαχνίστηκε και της είπε «μην κλαις»· στη συνέχεια πλησίασε τη σωρό και είπε «νεαρέ, σε σένα μιλάω, σήκω!». Αμέσως ο νεκρός ανακάθισε και άρχισε να μιλάει, ο δε Χριστός τον έδωσε στην μητέρα του. Όλος ο λαός που παρακολουθούσε τα τεκταινόμενα, κυριευμένος από δέος δόξαζε τον Θεό λέγοντας ότι ο Θεός επισκέφτηκε τον λαό Του, στέλνοντας ανάμεσά τους έναν μεγάλο προφήτη. 

Σάββατο 8 Οκτωβρίου 2016

Μελίσματα Ψαλτικής (πβ΄) Μέλη Κυριακής Γ΄ Λουκά

Μελίσματα Ψαλτικής 
Μέλη Κυριακής Γ΄ Λουκά
Ήχος Βαρύς, Εωθινό Ε΄


Περιεχόμενα αναρτήσεως
α) "Μήτηρ μεν εγνώσθης...". Δογματικό Θεοτοκίο του Σαββάτου του Βαρέως Ήχου. Ήχος Βαρύς διατονικός. Ψάλλει ο αείμνηστος Πρωτοψάλτης Ναούσης Δημήτριος Νίκου.
β) Πασαπνοάρια. Πάσα πνοή, Αινείτε και Στιχηρά των Αίνων. Ήχος Βαρύς εκ του ζω. Ψάλλει ο Άρχων Πρωτοψάλτης της Αγιωτάτης Αρχιεπισκοπής Κωνσταντινουπόλεως κ. Δημήτριος Ιωαννίδης.
γ) "Ω των σοφών σου κριμάτων Χριστέ...". Εωθινό Ε΄. Μέλος Κωνσταντίνου Πρίγγου, Ήχος Πλ. α΄. Ψάλλει ο Πρωτοψάλτης κ. Νικόλαος Ταπραντζής.
δ) Αργή Δοξολογία. Μέλος Ιακώβου Πρωτοψάλτου, Ήχος Βαρύς τετράφωνος. Ψάλλει ο ΆρχωνΥμνωδού του Οικουμενικού Πατριαρχείου καί Πρωτοψάλτης του Ι.Ν. Αγίων Πάντων Καστοριάς κ. Αθανάσιος Βουγιουκλής.
ε) Χερουβικός ύμνος. Μέλος Πέτρου Λαμπαδαρίου, Ήχος Βαρύς διατονικός. Ψάλλει ο μακαριστός π. Δοσίθεος Κατουνακιώτης ο τυφλός.
στ) "Άξιον εστίν...". Μέλος Κωνσταντίνου Πρίγγου, Ήχος Βαρύς. Ψάλλει ο Πρωτοψάλτης του Ιερού Ναού Αγίου Ιωάννου Ρέντη κ. Σταύρος Πήλιουρας. 

Παρασκευή 7 Οκτωβρίου 2016

Βυζαντινομουσικολογική Ημερίδα: Το Παναρμόνιο του Κ. Α. Ψάχου

Βυζαντινομουσικολογική Ημερίδα: Το Παναρμόνιο του Κ. Α. Ψάχου




Η βυζαντινομουσικολογική ημερίδα: Το Παναρμόνιο του Κ. Α. Ψάχου οργανώνεται από το Τμήμα Μουσικών Σπουδών της Φιλοσοφικής Σχολής του ΕΚΠΑ με την ευκαιρία της επετείου των 25 ετών από την ίδρυσή του. 

Την Παρασκευή 14 Οκτωβρίου 2016 από 4.00 μ.μ. έως 11.00 μ.μ 

Πρόγραμμα της Ημερίδας

Τυπική Διάταξη Ακολουθιών απο 9η έως 15η Οκτωβρίου 2016

Τυπική Διάταξη Ακολουθιών απο 9η έως 15η Οκτωβρίου 2016

Πέμπτη 6 Οκτωβρίου 2016

Κυκλοφορεί ο Δ΄ και ο Ε΄ τόμος της σειράς ΘΕΩΡΙΑ ΚΑΙ ΠΡΑΞΗ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΗΣ ΜΟΥΣΙΚΗΣ του Γεωργίου Ν. Κωνσταντίνου,


Κυκλοφορεί εντός των ημερών ο Δ΄ και ο Ε΄ τόμος της σειράς ΘΕΩΡΙΑ ΚΑΙ ΠΡΑΞΗ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΗΣ ΜΟΥΣΙΚΗΣ του Γεωργίου Ν. Κωνσταντίνου, οι οποίοι αντιστοιχούν στο Ειρμολόγιον του Ιωάννου Πρωτοψάλτου (με τους κανόνες των κυριοτέρων εορτών συμπληρωμένους και τις Καταβασίες σε σύντομο και αργοσύντομο μέλος) και στα Ανάλεκτα Α΄ (με Προλογάριον, Πολυελέους, Δοξολογίες, Δοξαστικά -επιλογή). Καλύπτουν κατά μεγάλο μέρος τις ανάγκες τόσο των σπουδαστών του τρίτου έτους του Αναλυτικού Προγράμματος των ωδείων και των σχολών βυζαντινής μουσικής όσο και αυτών που διακονούν στα ιερά αναλόγια.

Υμνογραφικά - Ερμηνευτικά (ιστ΄) Το Δογματικό Θεοτοκίο του Εσπερινού του Σαββάτου του Βαρέως Ήχου

Το Θεοτοκίο του Εσπερινού του Σαββάτου του Βαρέως Ήχου

Θεοδώρου Ρόκα 
Θεολόγου 
MΑ Ερμηνευτικής Θεολογίας


"Μήτηρ μὲν ἐγνώσθης, ὑπὲρ φύσιν Θεοτόκε, ἔμεινας δὲ παρθένος, ὑπὲρ λόγον καὶ ἔννοιαν, καὶ τὸ θαῦμα τοῦ τόκου σου, ἑρμηνεῦσαι γλῶσσα οὐ δύναται· παραδόξου γὰρ οὔσης τῆς συλλήψεως Ἁγνή, ἀκατάληπτός ἐστιν ὁ τρόπος τῆς κυήσεως· ὅπου γὰρ βούλεται Θεός, νικᾶται φύσεως τάξις. Διό σε πάντες Μητέρα τοῦ Θεοῦ γινώσκοντες, δεόμεθά σου ἐκτενῶς. Πρέσβευε τοῦ σωθῆναι τὰς ψυχὰς ἡμῶν".

Στο ανωτέρω δογματικό θεοτοκίο του βαρέως ήχου, απαντούν οι φράσεις "τὸ θαῦμα τοῦ τόκου σου, ἑρμηνεῦσαι γλῶσσα οὐ δύναται", "παραδόξου γὰρ οὔσης τῆς συλλήψεως Ἁγνή", οι οποίες μπορεί να μην σχετίζονται τυπολογικά - ετυμολογικά, σχετίζονται όμως και περιγράφουν η κάθε μια με το δικό της τρόπο το ένα, μοναδικό, ανεπανάληπτο, ανεξιχνίαστο κοσμοσωτήριο γεγονός της ενσάρκου θείας οικονομίας, της συλλήψεως και σαρκώσεως του Υιού και Λόγου του Θεού.

Τετάρτη 5 Οκτωβρίου 2016

Μελίσματα Ψαλτικής (πα΄) Απο την υμνολογία της Εκκλησίας μας!

Μελίσματα Ψαλτικής
Από την Υμνολογία της Εκκλησίας μας



Περιεχόμενα Αναρτήσεως:
α) Χερουβικός Ύμνος. Μέλος Γεωργίου Αγγελινάρα, Ήχος Πλ. β΄. Ψάλλει ο Πρωτοψάλτης του Ιερού Ναού Αγίου Αντωνίου Βριλησσίων κ. Νικόλαος Γιάννου. 
β) "Ποτήριον σωτηρίου...". Κοινωνικό της Τετάρτης, Ήχος Δ΄. Ψάλλει ο Άρχων Μαΐστωρ της Μ.τ.Χ.Ε. κ. Γεώργιος Χατζηθεοδώρου.
γ) "Ο καρπός της κοιλίας...". Στίχος απο το οκτάηχο μάθημα "Θεοτόκε Παρθένε". Μέλος Πέτρου Μπερεκέτου, Ήχος Πλ. β΄. Ψάλλει ο Μουσικός Ακαδημαϊκός Όμιλος ''Μαΐστορες της Μακεδονίας'' της Ανωτάτης Εκκλησιαστικής Ακαδημίας Θεσσαλονίκης.
δ) "Ελπίς του κόσμου αγαθή...". Καλοφωνικός Ειρμός, Ήχος Πλ. β΄. Ψάλλει ο Άρχων Πρωτοψάλτης της Αγιωτάτης Αρχιεπισκοπής Κωνσταντινουπόλεως κ. Δημήτριος Ιωαννίδης.