Το βιβλίο του Τριωδίου και η ομώνυμη λειτουργική περίοδος.
Γεωργίου Ζαραβέλα
Θεολόγου
ΜΑ Ιστορικής Θεολογίας - Λειτουργικής ΕΚΠΑ
Τριώδιο καλείται ένα από τα κυριότερα λειτουργικά βιβλία της Ορθόδοξης Εκκλησίας. Η ονομασία του οφείλεται στην εντός αυτού κατά κόρον παράθεση υμνογραφικών κανόνων, οι οποίοι δεν είναι πλήρεις, δηλαδή δεν αποτελούνται από οκτώ ωδές, αλλά μόνο από τρεις. Η συχνή καταγραφή τριωδίων κανόνων απέδωσε την ονομασία τους στο ίδιο το βιβλίο. Οι ποιητές των ύμνων του Τριωδίου ανέρχονται στους είκοσι, με εξέχουσα θέση να καταλαμβάνουν οι Θεόδωρος και Ιωσήφ οι Στουδίτες.
Η πρώτη ελληνόγλωσση έντυπη έκδοση του Τριωδίου έγινε το 1522 στη Βενετία και η πρώτη σλαβική το 1491 στην Κρακοβία. Ο Βαρθολομαίος Κουτλουμουσιανός ο Ίμβριος, γνωστός για τη διορθωτική επί των λειτουργικών βιβλίων δράση του, δεν ασχολήθηκε με το βιβλίο αυτό, το οποίο έβριθε λαθών, κυρίως λόγω των αλλεπάλληλων ανά τους αιώνες αντιγραφών του. Η πρώτη αξιόλογη διόρθωσή του έγινε τον ΚΑ’ αι., με κύριο εισηγητή τον π. Κων. Παπαγιάννη, που εκδόθηκε στη σειρά των λειτουργικών βιβλίων της Αποστολικής Διακονίας της Εκκλησίας της Ελλάδος.
Η λειτουργική περίοδος, κατά την οποία το βιβλίο του Τριωδίου βρίσκεται σε χρήση, λαμβάνει το ίδιο όνομα, δηλαδή περίοδος του Τριωδίου. Η διάρκειά της καλύπτει την πλέον κατανυκτική περίοδο όλου του λειτουργικού έτους και είναι δέκα πλήρεις εβδομάδες, οι οποίες ολοκληρώνονται πριν την Ανάσταση του Κυρίου, το Μεγάλο Σάββατο. Το Τριώδιο ξεκινά την Κυριακή του Τελώνου και του Φαρισαίου και περατώνεται με τον αναστάσιμο Εσπερινό του Μεγάλου Σαββάτου. Η περίοδος δεν είναι ημερολογιακά σταθερή κάθε χρόνο, αφού εξαρτάται άμεσα από την ημερομηνία του Πάσχα, όπως αντίστοιχα και η περίοδος του Πεντηκοσταρίου, η οποία διαδέχεται το Τριώδιο.