Γεράσιμος- Σοφοκλής
Παπαδόπουλος
Υποψήφιος Διδάκτωρ
Βυζαντινής Μουσικολογίας Ε.Κ.Π.Α.
Η διαφοροποίηση που παρουσιάζουν οι ποικίλοι υπο-ήχοι που ανήκουν σε ένα Ήχο δεν είναι αυθαίρετη, παρά συνδέεται με δύο χαρακτηριστικά, τα οποία έχουν αμφότερα να κάνουν με το υμνολογικό κείμενο: 1. το υμνολογικό γένος, και 2. την αναλογία συλλαβής και ελάχιστου χρόνου (μπιτ), δηλαδή την υφή του μέλους. Τα υμνολογικά κείμενα χωρίζονται σε τρεις μεγάλες κατηγορίες: α) τα ειρμολογικά, ποιήματα Βυζαντινών και μετα-Βυζαντινών υμνογράφων, τα οποία χρησιμοποιούνται ως ποιητικά (και – κατ’ επέκταση – μελωδικά) πρότυπα για τη σύνθεση νέων ύμνων, β) τα στιχηραρικά, επίσης ποιήματα Βυζαντινών και μετα-Βυζαντινών υμνογράφων, τα οποία έχουν – όμως – ποιητική (και – κατ’ επέκταση – μελωδική) αυτονομία και μοναδικότητα, και γ) τα παπαδικά, τα οποία αποτελούν είτε αποσπάσματα από τη Βίβλο είτε πρωτοχριστιανικά ποιήματα. Η υφή των μελών, από την άλλη, μπορεί να είναι τριών ειδών: α) συλλαβική, όταν η μέση αναλογία συλλαβής και ελάχιστου χρόνου είναι 1:1, β) νευματική, όταν η μέση αναλογία συλλαβής και ελάχιστου χρόνου είναι 1:2-4, και γ) μελισματική, όταν σχεδόν κάθε συλλαβή επενδύεται με μακρά μελίσματα πολλών μπιτ. Ο συνδυασμός των παραπάνω χαρακτηριστικών αποτέλεσε τη βάση για την ανάπτυξη των διαφόρων υπο-ήχων, πολλοί από τους οποίους εμφανίζονται σε περισσότερες από μία κατηγορίες, ή – ακόμα – και σε περισσότερους του ενός Ήχους της Οκτωήχου.
Ο βαθμός, τώρα, ταύτισης των νεο-Βυζαντινών υπο-ήχων με τα Τουρκικά μακάμ ποικίλει. Μερικοί διακριτοί υπο-ήχοι μπορούν να θεωρηθούν εκφάνσεις ενός μόνο μακάμ (π.χ. ο πρώτος ειρμολογικός και ο πρώτος στιχηραρικός μπορούν να θεω-ρηθούν εκφάνσεις του μακάμ Uşşâk). Κάποιοι άλλοι υπο-ήχοι ταυτίζονται σε μεγάλο βαθμό με ένα μακάμ, αλλά διαφοροποιούνται μερικώς ως προς κάποιες ιδιαιτερότητές τους (π.χ. ο στερεοτυπικός πλάγιος του πρώτου κάνει τελικές καταλή-ξεις στη βαθμίδα Δι-Νεβά, πρακτική τελείως ασυνήθιστη για το μακάμ Hüseynî, με το οποίο κατά τα άλλα ταυτίζεται). Έχουμε, βεβαίως, και υπο-ήχους που ταυτίζονται πλήρως με ένα μακάμ (όπως ο στερεοτυπικός πλάγιος του τετάρτου με το Râst), αλλά και υπο-ήχους των οποίων οι ιδιαιτερότητες δεν επιτρέπουν έστω και μερική ταύτιση με ένα γνωστό μακάμ (π.χ. ο νενανώ ή ο πρωτόβαρυς). Τέλος, μερικοί ξεχωριστοί υπο-ήχοι φαίνεται να αντιστοιχούν σε παλαιότερες εκδοχές κάποιων μακάμ (π.χ. ο υπο-ήχος άγια κάνει εντελείς και τελικές καταλήξεις στη βαθμίδα Δι-Νεβά, πρακτική που εντοπίζουμε σε παλαιά κομμάτια του μακάμ Νεβά, με το οποίο είναι γενικά όμοιος).
Θα ήθελα να ρωτήσω τον κ. Γεράσιμο- Σοφοκλή Παπαδόπουλο Υποψήφιο Διδάκτωρ
ΑπάντησηΔιαγραφήΒυζαντινής Μουσικολογίας Ε.Κ.Π.Α., ποιον ψάλτη έχει ακούσει ή σε ποιο βιβλίο γράφεται αυτό που αναφέρει στην 1η υποσημείωση της 1ης σελίδος: Ότι δηλ. το μέλος "Τον τάφον Σου Σωτήρ" ψάλλεται σε Ήχο Νάο εκ του Κε, δηλ. σε Α' παθητικό που λέει ο Καραμάνης ή σε Μακάμ Sabah που λένε στην Ανατολή.
Αυτά διδάσκουν στο Ε.Κ.Π.Α. ;