Υμνογραφικά - Ερμηνευτικα (ιθ΄) Το Αναστάσιμο Απολυτίκιο του β' ήχου

Το Αναστάσιμο Απολυτίκιο του β' ήχου

Θεοδώρου Ρόκα 

Θεολόγου

MΑ Ερμηνευτικής Θεολογίας

"Ὅτε κατῆλθες πρὸς τὸν θάνατον, ἡ Ζωὴ ἡ ἀθάνατος, τότε τὸν ᾍδην ἐνέκρωσας τῇ ἀστραπῇ τῆς Θεότητος, ὅτε δὲ καὶ τοὺς τεθνεῶτας ἐκ τῶν καταχθονίων ἀνέστησας, πᾶσαι αἱ Δυνάμεις τῶν ἐπουρανίων ἐκραύγαζον· Ζωοδότα Χριστὲ ὁ Θεὸς ἡμῶν δόξα σοι".

Το δεύτερο κατά σειρά αναστάσιμο απολυτίκιο, το οποίο χαρακτηρίζει τον Ζωοδότη Χριστό ως "Ζωή Αθάνατη" κάνει λόγο για ένα σημαντικό γεγονός, το οποίο μπορεί να μην αναφέρεται στη διήγηση των Ευαγγελίων εντούτοις όμως αποτελεί αναπόσπαστο θέμα της Ορθοδόξου πίστεως, εκείνο της "εις Άδου καθόδου του Χριστού", για το οποίο ο Απόστολος Παύλος στην προς Εφεσίους Επιστολή του αναφέρει: "Ἀναβὰς εἰς ὕψος ᾐχμαλώτευσεν αἰχμαλωσίαν καὶ ἔδωκε δόματα τοῖς ἀνθρώποις. Τὸ δὲ ἀνέβη τί ἐστιν εἰ μὴ ὅτι καὶ κατέβη πρῶτον εἰς τὰ κατώτερα μέρη τῆς γῆς;" (Εφ. 4,8-9).

Η ένωση των δυο φύσεων, θείας και ανθρωπίνης, στο θεανδρικό πρόσωπο του Ιησού Χριστού, ήταν αδιαχώριστη, άτρεπτη, ασύγχυτη, αναλοίωτη και αχώριστη. Ο σταυρικός θάνατος του Κυρίου αποχώρισε την ψυχή του από το σώμα του προσωρινά, για το διάστημα των τριών ημερών και το μεν σώμα, ενωμένο πάντοτε με τη θεότητα του Υιού και Λόγου του Θεού, παρέμεινε στον Ζωοποιό Τάφο, τελώντας τον δεύτερο και αιώνιο σαββατισμό, η δε ψυχή που ήταν ενωμένη και αυτή με την θεότητα κατέβηκε στον Άδη. Το ζήτημα της ανάκρασης των δυο φύσεων στο πρόσωπο του Χριστού, καθώς και της παραμονής της θεότητος του Υιού και Λόγου του Θεού και στο σώμα αλλά και στην ψυχή του Χριστού που κατερχόταν στον Άδη, μας το εκφράζει πολύ όμορφα ένα τροπάριο από την Ακολουθία του Επιταφίου Θρήνου: "Μία ὑπῆρχεν, ἡ ἐν τῷ ᾍδῃ ἀχώριστος, καὶ ἐν τάφῳ, καὶ ἐν τῇ Ἐδέμ, Θεότης Χριστοῦ, σὺν Πατρὶ καὶ Πνεύματι" (Τροπάριον ζ' ωδής Κανόνος Αγίου και Μεγάλου Σαββάτου).

Η θεοδύναμη ψυχή του Κυρίου κατέβηκε στον Άδη γα να κηρύξει στις ψυχές των ανθρώπων που ήσαν φυλακισμένες σε αυτόν τον τόπο - ψυχική κατάσταση και να παράσχει την αιωνία λύτρωση στους ανθρώπους. Πως όμως έγινε η νέκρωση της δυνάμεως του Άδου; Μα φυσικά με τη δύναμη που εξέπεμπε η αστραπή της θεότητας του Χριστού ("τότε τὸν Ἅδην ἐνέκρωσας τῇ ἀστραπῇ τῆς Θεότητος"), η οποία εν ριπή οφθαλμού νέκρωσε τον Άδη και το βασίλειό του. Μάλιστα στην υμνολογία του Αγίου και Μεγάλου Σαββάτου ο Άδης παρουσιάζεται ομιλών και παραπονούμενος να λέει: "συνέφερέ μοι, εἰ τὸν ἐκ Μαρίας γεννηθέντα, μὴ ὑπεδεξάμην· ἐλθὼν γὰρ ἐπ' ἐμέ, τὸ κράτος μου ἔλυσε, πύλας χαλκᾶς συνέτριψε, ψυχάς ἃς κατεῖχον τὸ πρίν, Θεὸς ὢν ἀνέστησε" (Στιχηρό Ιδιόμελο του Εσπερινού του Αγίου και Μεγάλου Σαββάτου).

Η αστραπή της θεότητος αφάνισε τη δύναμη που είχε ο Άδης, τη δύναμη δηλ. που είχε ο Άδης να κρατεί στα καταχθόνιά του τις ψυχές των νεκρών, οι οποίες αποφυλακίστηκαν με τη δύναμη και την εξουσία της θεότητος του Σταυρωθέντος και Αναστάντος Ιησού. Το γεγονός ήταν πραγματικά συγκλονιστικό. Το σκοτεινό, σκυθρωπό, πικρό και αγέλαστο βασίλειο του Άδου ξαφνικά γέμισε με φως και τις ανθρώπινες φωνές που χαρακτήριζε η κατήφεια αντικατέστησαν φωνές πανηγυρικής χαράς που ακούγονταν από τα στόματα όσων πίστεψαν στο κήρυγμα του Σταυρωθέντος Χριστού.

Το ανωτέρω Αναστάσιμο Απολυτίκιο του δευτέρου (β') ήχου, εκτός από τον Εσπερινό του Σαββάτου, τον όρθρο της Κυριακής και την Κυριακάτικη λειτουργία της περιόδου του δευτέρου ήχου, ψάλλεται επίσης στον όρθρο του Αγίου και μεγάλου Σαββάτου καθώς και κατά την απόλυση της παννυχίδας της ιδίας ημέρα λίγο πριν το "Δεῦτε λάβετε φῶς..." προκειμένου να καταδείξει πως Εκείνος που περιμένουμε, τη νύχτα της Αναστάσεως, να εγερθεί εκ των νεκρών είναι Εκείνος που ανήλθε εκουσίως στο Σταυρό και κατήλθε μέχρι τα βάραθρα του Άδου για να σώσει τον κόσμο.

"Ἐπὶ γῆς κατῆλθες, ἵνα σώσῃς Ἀδάμ, καὶ ἐν γῆ μὴ εὑρηκὼς τοῦτον Δέσποτα, μέχρις ᾍδου κατελήλυθας ζητῶν" (στίχος από την α' σταση των Εγκωμίων του Επιταφίου Θρήνου).