Υμνογραφικά - Ερμηνευτικά (ρια΄) Το Κοντάκιο της Ινδίκτου! Από τον Θεολόγο και Πρωτοψάλτη Θεόδωρο Ρόκα!

Θεοδώρου Ρόκα

Θεολόγου 

υπ. Δρος Θεολογίας Ε.Κ.Π.Α.

Πρώτη Σεπτεμβρίου η ερχόμενη πρωτομηνιά και η Αγία μας Εκκλησία εορτάζει τη μαζί με τη μνήμη των αγίων της ημέρας την αρχή της Ινδίκτου δηλ. την αρχή του νέου εκκλησιαστικού έτους. Μεταξύ των ύμνων της εορτής που αναφέρονται στην "εκκλησιαστική πρωτοχρονιά" είναι ο ακόλουθος ύμνος, δηλ. το Κοντάκιο της εορτής της Ινδίκτου, το οποίο είναι το ακόλουθο:

"Ὁ τῶν αἰώνων ποιητὴς καὶ δεσπότης, Θεὲ τῶν ὅλων ὑπερούσιε ὄντως, τὴν ἐνιαύσιον εὐλόγησον περίοδον, σῴζων τῷ ἐλέει σου τῷ ἀπείρῳ, οἰκτίρμον, πάντας τοὺς λατρεύοντας σοὶ τῷ μόνῳ δεσπότῃ, καὶ ἐκβοῶντας φόβῳ, λυτρωτά• εὔφορον πᾶσι τὸ ἔτος χορήγησον, Κύριε".

Η έναρξη του νέου εκκλησιαστικού έτους σηματοδοτεί την έναρξη μιας νέας χρονικής περιόδου. Η δε έναρξη της νέας χρονικής αυτής περιόδου διεγείρει μια απορία για το πως, πότε και από ποιόν δημιουργήθηκε ο χρόνος.

Η δημιουργία του χρόνου θα πρέπει να αναζητηθεί στο πρώτο κεφάλαιο του βιβλίου της Γενέσεως και κατ΄ επέκταση ολόκληρης της Αγίας Γραφής (Παλαιά και Καινή Διαθήκη), όπου γίνεται λόγος για τη δημιουργία του κόσμου. Σύμφωνα με το Γεν. 1,1 φράση "ὁ Θεὸς ἐν ἀρχῇ ἐποίησεν τὸν οὐρανόν καὶ τὴν γὴν". Στο στίχο αυτό αποκαλύπτεται πως κόσμος και χρόνος δημιουργήθηκαν ταυτόχρονα και ήλθαν από την ανυπαρξία στην ύπαρξη από τον πάνσοφο, παντοδύναμο και άχρονο Τριαδικό Θεό.

Μέσα σε αυτό, το μικρό σε έκταση, βιβλικό χωρίο ("ἐν ἀρχῇ ἐποίησεν ὁ Θεὸς τὸν οὐρανόν καὶ τὴν γὴν" Γεν. 1,1) καταδεικνύεται περίτρανα το θεμελιώδες τρίπτυχο του βιβλικού κοσμοειδώλου, δηλ. η χρονικότητα ("έν ἀρχῇ"), η δημιουργικότητα ("ἐποίησεν") και η προσωποκεντρικότητα ("ὁ Θεὸς").

Το "ἐν άρχῇ" αποτελεί σημείο οριακό, δηλ. σημείο από το οποίο ο κόσμος και ο χρόνος, μέσω του θείου προστάγματος, έρχονται από την ανυπαρξία στην ύπαρξη. Σύμφωνα με τον Προκόπιο Γαζαίο η φράση "ἐν ἀρχῇ" υποδηλώνει το χρόνο, η δημιουργία του οποίου σηματοδοτεί τη δημιουργία όλων των κτισμάτων γι΄ αυτό και ο χρόνος ως κτίσμα και δημιούργημα προηγείται όλωντων κτισμάτων ακόμα και του κόσμου με ελάχιστη χρονική διαφορά. Ο δε Μέγας Βασίλειος σημειώνει πως πρώτα δημιουργήθηκε ο χρόνος και ακολούθησε η δημιουργία του κόσμου ώστε να μη θεωρηθεί ο κόσμος ως άναρχος και αιώνιος.

Ο υμνογράφος της Ακολουθίας του Εσπερινού της Ινδίκτου, δηλ. της πρώτης του εκκλησιαστικού έτους, θέλοντας να καταδείξει πως ο χρόνος είναι δημιούργημα και υποταγμένος στη βούληση του Θεού αναφέρει: "ὁ πάσης δημιουργὸς τῆς κτίσεως, ὁ καιροὺς καὶ χρόνους ἐν τῇ ἰδίᾳ ἐξουσίᾳ θέμενος" (Ἀπολυτίκιο τῆς Ἰνδίκτου).

Όπως ο κόσμος έτσι και ο χρόνος εκτός από αρχή έχει και τέλος. Και έχει τέλος επειδή έχει αρχή και έχει αρχή επειδή και αυτός με τη σειρά του αποτελεί "ἐν χρόνῳ" δημιούργημα του μόνου Δημιουργού. Όπως η αρχή του χρόνου συμπίπτει με την αρχή του κόσμου έτσι και το τέλος του χρόνου συμπίπτει με το τέλος του κόσμου. Εν προκειμένω άξιο επισημάνσεως αποτελεί το βιβλίο της Αποκάλυψης του Ιωάννου, το οποίο κάνει λόγο για νέο ουρανό - κόσμο ενώ ο παλαιός έχει ήδη παρέλθει γεγονός που καταδεικνύει το πρόσκαιρο του παρόντος κόσμου και του χρόνου: "εἶδον οὐρανὸν καινὸν καὶ γῆν καινήν· ὁ γὰρ πρῶτος οὐρανὸς καὶ ἡ πρώτη γῆ ἀπῆλθον" (Αποκ. 21,1).

Ο δε Μέγας Βασίλειος στην ομιλία του στην "Ἐξαήμερο" βεβαιώνει πως οτιδήποτε έχει αρχή, του χρόνου μη εξαιρουμένου, είναι βέβαιο πως θα έχει και τέλος, διότι οτιδήποτε δημιουργείται "ἐν χρόνῷ" είναι σίγουρο πως και "ἐν χρόνῳ" θα λάβει τέλος. Το χρονικό τέλος είναι επακόλουθο της χρονικής αρχής. Το γεγονός αυτό καταδεικνύεται, δηλ. της παρόδου του κόσμου και του χρόνου, τόσο στο κατά Ματθαίον Ευαγγέλιο: "ὁ οὐρανὸς καὶ ἡ γῆ παρελεύσονται, οἱ δὲ ἐμοὶ λόγοι οὐ μὴ παρελεύσονται" (Μαρκ. 13,31) όσο και στο βιβλίο των Ψαλμών: "ἔργα τῶν χειρῶν σού εἰσιν οἱ οὐρανοί· αὐτοὶ ἀπολοῦνται, σὺ δὲ διαμένεις" (Ψαλμ. 101,26-27).