Υμνογραφικά - Ερμηνευτικά (ρα΄) Το Γ΄ & Δ΄ Αντίφωνο των Αναβαθμών του Πλ. δ΄ Ήχου! Από τον Θεολόγο και Πρωτοψάλτη Θεόδωρο Ρόκα!

Το Γ' και το Δ' Αντίφωνο των Αναβαθμών του Πλ. δ' Ήχου 

 Θεοδώρου Ρόκα

Θεολόγου

υπ. Δρος Θεολογίας Ε.Κ.Π.Α.

Γ' Αντίφωνο

"Ἐκέκραξά σοι Κύριε, πρόσχες, κλῖνόν μοι τὸ οὖς σου βοῶντι, 

καὶ κάθαρον πρὶν ἄρῃς με, ἀπὸ τῶν ἐνθένδε".

"Ἐπὶ τὴν μητέρα αὐτοῦ γῆν, δύνων πᾶς αὖθις ἀναλύσει, τοῦ λαβεῖν βασάνους, 

ἢ γέρα τῶν βεβιωμένων".

Δόξα... Καὶ νῦν ...

"Ἁγίῳ Πνεύματι, θεολογία μονὰς τρισαγία· ὁ Πατὴρ γὰρ ἄναρχος, 

ἐξ οὗ ἔφυ ὁ Υἱὸς ἀχρόνως, καὶ τὸ Πνεῦμα σύμμορφον, 

σύνθρονον, ἐκ Πατρὸς συνεκλάμψαν".

Ο πρώτος στίχος αντλεί το περιεχόμενό του από τον πρώτο και το μισό του δευτέρου στίχου του 130ου Ψαλμού. Ο 130ος Ψαλμός ανήκει στην κατηγορία των δεήσεων. Μέσω του Ψαλμού εκφράζεται η ταπεινότητα του ατόμου. Η ψυχή αφήνεται στο Θεό, όπως το μικρό παιδί αφήνεται στη μητέρα του, ενώ η εμπιστοσύνη του ατόμου προς το Θεό μετατρέπεται σε εμπιστοσύνη που οφείλει να δείξει ολόκληρη η κοινότητα.

Ο δεύτερος στίχος έχει δανειστεί το περιεχόμενό του από το υπόλοιπο τμήμα του δευτέρου στίχου 130ου Ψαλμού. Ο υμνωδός αποσκοπεί να καταδείξει πως αφού ο άνθρωπος πεθάνει και ενταφιαστεί στη γη, από την οποία και προήλθε, πρόκειται από τη γη να ξαναζωντανέψει όταν λάβει χώρα η κοινή ανάσταση.

Ενώ ο υμνωδός στον τρίτο στίχο αυτό κάνει λόγο για τη "θεολογία", δηλ. η αληθινή θεολογία - αποκάλυψη του Θεού, την οποία αποκαλύπτει και χαρίζει το άγιο Πνεύμα στους προφήτες, στους Αποστόλους, στους αγίους, στους δικαίους και σε κάθε θεοφόρο άνθρωπο.

Δ' Αντίφωνο

"Ἰδοὺ δὴ τί καλόν, ἢ τί τερπνόν, ἀλλ' ἢ τὸ κατοικεῖν ἀδελφοὺς ἅμα; 

ἐν τούτῳ γὰρ Κύριος, ἐπηγγείλατο ζωὴν αἰωνίαν".

"Τοῦ ἐνδύματος αὐτοῦ, ὁ τὰ κρίνα τοῦ ἀγροῦ κοσμῶν, κελεύει μὴ δεῖν φροντίζειν".

Δόξα... Καὶ νῦν ...

"Ἁγίῳ Πνεύματι, ἑνοειδεῖ αἰτίᾳ, πάντα ἔχεται εἰρηνοβραβεύτως· 

Θεὸς τοῦτο γάρ ἐστι, Πατρί τε καὶ Υἱῷ, ὁμοούσιον κυρίως".

Ο πρώτος στίχος αντλεί το περιεχόμενό του από τον πρώτο στίχο του 132ου Ψαλμού. Ο υμνωδός θέλει να δείξει ποιό είναι καλό και ποιό το τερπνό για τον ιουδαϊκό λαό και αυτό δεν είναι άλλο από τη συγκατοίκηση των αδελφών μεταξύ τους, όπως δηλ. συγκατοίκησαν οι Ιουδαίοι μετά την παλινόστηση από την αιχμαλωσία έτσι οφείλουν να συγκατοικούν και οι χριστιανοί μεταξύ τους.

Για τη σύνταξη του δευτέρου στίχου ο υμνωδός λαμβάνει μόνο μια φράση από τον δεύτερο στίχο του 132ου Ψαλμού και υπονοεί οτι ο Θεός μεριμνά για οτιδήποτε υπάρχει σε αυτόν τον κόσμο, γι΄ αυτό λοιπόν το λόγο ο άνθρωπος δεν χρειάζεται να μεριμνά για τις καθημερινές του βιοποριστικές ανάγκες.

Με τον τρίτο στίχο ο υμνωδός εννοεί πως όλα τα κτιστά όντα αισθητά και νοητά συνέχονται και συγκρατούνται από το Άγιο Πνεύμα, το οποίο είναι ενοειδής αιτία των πάντων. Ως αιτία εννοείται οτι από Εκείνο προήλθαν όλα από την ανυπαρξία στην ύπαρξη, ενώ ως ενοειδής αιτία εννοείται η συνοχή και η ενότητα των πάντων που επιτυγχάνεται λόγω της παντοδυνάμου ενέργειας του Αγίου Πνεύματος.

Το Δ' και τελευταίο Αντίφωνο των Αναβαθμών του πλαγίου δ' ήχου επισφραγίζεται με το ακόλουθο προκείμεενο: "Βασιλεύσει Κύριος εἰς τὸν αἰῶνα, ὁ Θεός σου Σιών, εἰς γενεὰν καὶ γενεάν" (Ψαλμ. 145,10) καθώς και με το στίχο: "Αἴνει ἡ ψυχή μου τὸν Κύριον" (Ψαλμ. 145,1). Το θέμα του 145ου Ψαλμού είναι η πεποίθηση και η ελπίδα στον παντοδύναμο και αιώνιο Θεό και όχι στον ασθενή και παροδικό άνθρωπο. Η πίστη αυτή παρουσιάζεται εδραιωμένη και ζωντανή με αποτέλεσμα να πλυμμυρίζει ολόκληρος ο εσωτερικός κόσμος του ανθρώπου. Ο δέκατος τελευταίος στίχος του Ψαλμού, με τον οποίο επισφραγίζεται το ανωτέρω Αντίφωνο, εκδηλώνει την εσχατολογική ελπίδα της εγκαθιδρύσεως ενός αιωνίου βασιλείου του Θεού, με την επικράτηση του οποίου θα καταργηθεί κάθε είδους κοσμικής δύναμης και παράλληλα θα πάψει να υφίσταται κάθε μορφή αδικίας και δυστυχίας στη γη ανάμεσα στους ανθρώπους και θα επανέλθει η κατάσταση που βίωναν οι άνθρωποι ενόσω βρισκονταν μέσα στον παράδεισο της τρυφής.