Υμνογραφικά - Ερμηνευτικά (κβ΄) Το Αναστάσιμο Απολυτίκιο του Πλ. α' Ήχου

Το Αναστάσιμο Απολυτίκιο του Πλ. α' Ήχου

Θεοδώρου Ρόκα

Θεολόγου

MΑ Ερμηνευτικής Θεολογίας

"Τὸν συνάναρχον Λόγον Πατρὶ καὶ Πνεύματι, τὸν ἐκ Παρθένου τεχθέντα εἰς σωτηρίαν ἡμῶν, ἀνυμνήσωμεν πιστοὶ καὶ προσκυνήσωμεν, ὅτι ηὐδόκησε σαρκί, ἀνελθεῖν ἐν τῷ σταυρῷ, καὶ θάνατον ὑπομεῖναι, καὶ ἐγεῖραι τοὺς τεθνεῶτας, ἐν τῇ ἐνδόξῳ Ἀναστάσει αὐτοῦ".

Με το ανωτέρω αναστάσιμο απολυτίκιο σηματοδοτείται η έναρξη της περιόδου του πλαγίου του Πρώτου ήχου (Πλ. α') και στο απολυτίκιο αυτό μπορούμε να σταθούμε στη φράση: "ηὐδόκησε σαρκί, ἀνελθεῖν ἐν τῷ σταυρῷ, καὶ θάνατον ὑπομεῖναι". Ένας στίχος, μια φράση, ένα μεγάλο νόημα, μια τεράστια θεολογία, η οποία αναφέρεται στην εκούσιο θυσία - σταυρικό θάνατο του Κυρίου Ιησού Χριστού και παράλληλα μπορεί να παραλληλιστεί και να ταυτιστεί ακόμα με τη φράση "σταυρωθείς τε, Χριστὲ ὁ Θεός, θανάτῳ θάνατον πατήσας" που απαντά στον ιουστινιάνειο ύμνο "Ὁ μονογενής Υἱὸς…", τον ύμνο δηλ που ψάλλεται σε κάθε Θεία Λειτουργία.

"Ὁ Μονογενὴς Υἱὸς καὶ Λόγος τοῦ Θεοῦ, ἀθάνατος ὑπάρχων καὶ καταδεξάμενος διὰ τὴν ἡμετέραν σωτηρίαν σαρκωθῆναι ἐκ τῆς ἁγίας Θεοτόκου καὶ ἀειπαρθένου Μαρίας, ἀτρέπτως ἐνανθρωπήσας, σταυρωθείς τε, Χριστὲ ὁ Θεός, θανάτῳ θάνατον πατήσας, εἷς ὢν τῆς Ἁγίας Τριάδος, συνδοξαζόμενος τῷ Πατρὶ καὶ τῷ Ἁγίῳ Πνεύματι, σῶσον ἡμᾶς".

Ο ανωτέρω ύμνος αναφέρεται στην αΐδιο σχέση του Υιού προς τον Πατέρα, στο μυστήριο της θείας ενανθρώπησης - άκρας συγκαταβάσεως, της γέννησης εκ της Παρθένου Μαρίας, του Πάθους, της Αναστάσεως και της δόξας της Αγίας Τριάδος. Αποτελεί περίληψη ολόκληρου του μυστηρίου της θείας Οικονομίας, δηλ. κοινοποιεί πως ο Μονογενής Υιός και Λόγος του Θεού καταδέχτηκε να ενανθρωπήσει, μέσα από τα σπλάχνα της αγίας Θεοτόκου, αλλά και να δεχθεί σταυρικό θάνατο και μέσω αυτού να νικήσει το θάνατο και να απαλλάξει τον άνθρωπο από τη δουλεία του εχθρού. Γι΄ αυτό λοιπόν το σκοπό ο ύμνος αυτός ψάλλεται κατά την έναρξη της Θείας Λειτουργίας διότι σε λίγο πρόκειται να εμφανιστεί το Ευαγγέλιο, ο σαρκωθείς Λόγος, κατά τη μικρά είσοδο.

"Σταυρωθείς τε, Χριστὲ ὁ Θεός". Ο απόστολος Παύλος στην προς Ρωμαίους επιστολή εξηγεί για ποιο λόγο σταυρώθηκε ο Χριστός. Σταυρώθηκε για αποδείξει την απερίφραστη αγάπη που τρέφει προς τον αμαρτωλό άνθρωπο, για τον οποίο θυσιάστηκε. Το Πάθος και η σταύρωση του Χριστού αποτελούν σκοπό της κενώσεως και της σαρκώσεως του Λόγου και απαραίτητη προϋπόθεση της Αναστάσεώς Του, της βασικής αιτίας της πίστεώς μας, της μοναδικής ελπίδας καθώς λέει ξεκάθαρα ο απόστολος Παύλος στην Α’ προς Κορινθίους επιστολή: "εἰ δὲ Χριστὸς οὐκ ἐγήγερται, ματαία ἡ πίστις ὑμῶν" (Ρωμ. 5,8). Ο Σταυρός του Χριστού αποτελεί ζωή και ανάσταση για όσους πιστεύουν σε Αυτόν ("ὁ Σταυρός σου Κύριε, ζωὴ καὶ ἀνάστασις ὑπάρχει τῷ λαῷ σου". Στιχηρό των Αίνων, Όρθρος Κυριακής περιόδου πλαγίου δευτέρου).

Η σταύρωση του Χριστού καταρρίπτει κάθε έννοια αθεΐας και ανθρωποθεϊσμου, μάλιστα, ο Μέγας Φαράντος στο περίφημο έργο της Δογματικής του κάνει ένα πολύ ωραίο σχόλιο λέγοντας ότι: "ἕνας θεὸς, ὁ ὁποῖος κενοῦται, σαρκοῦται, σταυροῦται καὶ θνήσκει ἐπὶ τοῦ σταυροῦ πρὸς οὐδεμίαν παράστασιν ἀντιστοιχεῖ" (Φαράντου, Δογματική ΙΙ,1: Το περί Θεού Ερώτημα). Η Σάρκωση, η Σταύρωση και η Ανάσταση του Χριστού αποτέλεσε και αποτελεί μόνιμο σκάνδαλο και πρόβλημα για κάθε μορφή θρησκείας και κυρίως για την αθεΐα.

"Θανάτῳ θάνατον πατήσας". Το χωρίο αυτό του ιουστιάνειου ύμνου δεν θα μπορούσε να ταυτιστεί με τίποτα άλλο παρά μόνο το επινίκιο άσμα της Αγίας και Μεγάλης Κυριακής του Πάσχα, το: "Χριστὸς ἀνέστη ἐκ νεκρῶν, θανάτῳ θάνατον πατήσας, καὶ τοῖς ἐν τοῖς μνήμασι, ζωὴν χαρισάμενος" καθώς και με το αναστάσιμο απολυτίκιο του δευτέρου ήχου: "Ὅτε κατῆλθες πρὸς τὸν θάνατον, ἡ Ζωὴ ἡ ἀθάνατος, τότε τὸν ᾍδην ἐνέκρωσας τῇ ἀστραπῇ τῆς Θεότητος" (Ἀναστάσιμο Ἀπολυτίκιο β' ήχου). Αυτό εξηγείται διότι αν ανατρέξουμε στην υμνολογία της Ορθοδόξου Εκκλησίας παρατηρούμε ότι παρουσιάζει τον Άδη ως πρόσωπο, το οποίο εκφράζει τα συναισθήματά του και να ομιλεί κατά τη συνάντησή του με τον Ιησού Χριστό, όταν Εκείνος κατέβηκε στο βασίλειό του και κατέλυσε το κράτος και τη βασιλεία του. Ο Άδης εκφράζει ένα πικρό και απελπιστικό θρηνολόγημα διότι θεώρησε ότι θα δεχόταν και θα συμπεριλάμβανε στο βασίλειό του μια κοινή ψυχή, όμως ξεγελάστηκε από τον Υιό της Παρθένου και έχασε όλη του την εξουσία και τα προνόμια που είχε στις ψυχές των ανθρώπων.

Έτσι λοιπόν στον εσπερινό του Αγίου και Μεγάλου Σαββάτου ακούμε να ψάλλεται: "Σήμερον ὁ ᾍδης στένων βοᾷ· Συνέφερέ μοι, εἰ τὸν ἐκ Μαρίας γεννηθέντα, μὴ ὑπεδεξάμην· ἐλθὼν γὰρ ἐπ' ἐμέ, τὸ κράτος μου ἔλυσε, πύλας χαλκᾶς συνέτριψε, ψυχάς ἃς κατεῖχον τὸ πρίν, Θεὸς ὢν ἀνέστησε….Κατελύθη μου ἡ ἐξουσία, ἐδεξάμην θνητόν, ὥσπερ ἕνα τῶν θανέντων, τοῦτον δὲ κατέχειν ὅλως οὐκ ἰσχύω, ἀλλ' ἀπολῶ μετὰ τούτου, ὧν ἐβασίλευον· ἐγὼ εἶχον τοὺς νεκροὺς ἀπ' αἰῶνας, ἀλλὰ οὗτος ἰδοὺ πάντας ἐγείρει….Κατεπόθη μου τὸ κράτος, ὁ Ποιμὴν ἐσταυρώθη, καὶ τὸν Ἀδὰμ ἀνέστησεν· ὧν περ ἐβασίλευον ἐστέρημαι, καὶ οὓς κατέπιον ἰσχύσας, πάντας ἐξήμεσα, ἐκένωσε τοὺς τάφους ὁ σταυρωθείς, οὐκ ἰσχύει τοῦ θανάτου τὸ κράτος"(Στιχηρά ιδιόμελα του εσπερινού του Αγίου και Μεγάλου Σαββάτου).