Υμνογραφικά - Ερμηνευτικά (κγ΄) Το Αναστάσιμο Απολυτίκιο του πλ. β' ήχου

Το Αναστάσιμο Απολυτίκιο του πλ. β' ήχου

Θεοδώρου Ρόκα

Θεολόγου

MΑ Ερμηνευτικής Θεολογίας

"Ἀγγελικαὶ Δυνάμεις ἐπὶ τὸ μνῆμά σου, καὶ οἱ φυλάσσοντες ἀπενεκρώθησαν, καὶ ἵστατο Μαρία ἐν τῷ τάφῳ, ζητοῦσα τὸ ἄχραντόν σου σῶμα. Ἐσκύλευσας τὸν ᾍδην, μὴ πειρασθεὶς ὑπ' αὐτοῦ, ὑπήντησας τῇ Παρθένῳ, δωρούμενος τὴν ζωήν, ὁ ἀναστὰς ἐκ τῶν νεκρῶν, Κύριε δόξα σοι".

Πλάγιος του δευτέρου ο επόμενος κατά σειρά ήχου, με την έναρξη του οποίου σηματοδοτείται ακόμα μια λειτουργική περίοδος (εβδομαδιαία περίοδος - εβδομάδα του πλ. β' ήχου) όπου στο τέλος του Εσπερινού του Σαββάτου, στην αρχή του Όρθρου της Κυριακής και αμέσως μετά τη Μικρά Είσοδο στη Θεία Λειτουργία ψάλλεται το ανωτέρω αναστάσιμο απολυτίκιο (σύμφωνα πάντα με την προβλεπόμενη 37η παράγραφο του Τυπικού της Μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας).

Στο αναστάσιμο απολυτίκιο του πλαγίου δευτέρου ήχου (πλ. β') αν απομονώσουμε την αρχική φράση "Ἀγγελικαὶ Δυνάμεις ἐπὶ τὸ μνῆμά σου, καὶ οἱ φυλάσσοντες ἀπενεκρώθησαν" θα μας έρθουν στο μυαλό ορισμένα περιστατικά που διηγούνται οι ιεροί μας ευαγγελιστές: α) η τοποθέτηση της ρωμαϊκής φρουράς από τον πόντιο Πιλάτο στον Καινό Τάφο του Κυρίου, β) τους φύλακες του Τάφου που έπεσαν καταγής όταν ο Κύριος εξήλθε του Τάφου και γ) τον Άγγελο που απεκύλισε την θύρα του μνημείου και ανήγγειλε στις Μυροφόρες το χαρμόσυνο γεγονός της Αναστάσεως του Κυρίου.

Σύμφωνα με τη διήγηση του ευαγγελιστή Ματθαίου, οι Γραμματείς και οι Φαρισαίοι φοβούμενοι την Ανάσταση του Χριστού ζήτησαν από τον Πιλάτο να ορίσει στρατιώτες να φυλάνε τον τάφο του Κυρίου: "Κύριε, ἐμνήσθημεν ὅτι ἐκεῖνος ὁ πλάνος εἶπεν ἔτι ζῶν, μετὰ τρεῖς ἡμέρας ἐγείρομαι. Κέλευσον οὖν ἀσφαλισθῆναι τὸν τάφον ἕως τῆς τρίτης ἡμέρας, μήποτε ἐλθόντες οἱ μαθηταὶ αὐτοῦ κλέψωσιν αὐτὸν καὶ εἴπωσι τῷ λαῷ, ἠγέρθη ἀπὸ τῶν νεκρῶν· καὶ ἔσται ἡ ἐσχάτη πλάνη χείρων τῆς πρώτης. Ἔφη αὐτοῖς ὁ Πιλᾶτος· Ἔχετε κουστωδίαν· ὑπάγετε ἀσφαλίσασθε ὡς οἴδατε" (Ματθ. 27,63-65). Οι στρατιώτες - φύλακες του Τάφου του Κυρίου μόλις έλαβε χώρα η ανάσταση του Ζωοδότη Χριστού έπεσα πρηνείς κατά γης έντρομοι από φόβο ("οἱ γὰρ τοῦτον φυλάσσοντες, ἀπὸ τοῦ φόβου ἀπενεκρώθησαν" Κάθισμα της Α' Στιχολογίας Όρθρου Κυριακή πλ. β' ήχου). Για το τελευταίο γεγονός δεν κάνουν λόγο οι ευαγγελιστές αλλά μας το αναφέρει η Ιερά Παράδοση της Εκκλησίας, ο δεύτερος δηλαδή στύλος ολόκληρου του Ορθοδόξου οικοδομήματος, που διασώζεται κυρίως μέσα στην εκκλησιαστική υμνολογία.

Περί του αγγέλου που απεκύλισε τον λίθο από τη θύρα του μνήματος και ανήγγειλε στις Μυροφόρες οτι "ανέστη ο Κύριος" κάνουν επίσης λόγο οι ιεροί μας ευαγγελιστές: "ἄγγελος γὰρ Κυρίου καταβὰς ἐξ οὐρανοῦ προσελθὼν ἀπεκύλισε τὸν λίθον ἀπὸ τῆς θύρας καὶ ἐκάθητο ἐπάνω αὐτοῦ" (Ματθ. 28,2)∙ "ἀποκριθεὶς δὲ ὁ ἄγγελος εἶπε ταῖς γυναιξί· Μὴ φοβεῖσθε ὑμεῖς· οἶδα γὰρ ὅτι Ἰησοῦν τὸν ἐσταυρωμένον ζητεῖτε" (Ματθ. 28,5) ''εἰσελθοῦσαι εἰς τὸ μνημεῖον εἶδον νεανίσκον καθήμενον ἐν τοῖς δεξιοῖς, περιβεβλημένον στολὴν λευκήν, καὶ ἐξεθαμβήθησαν, ὁ δὲ λέγει αὐταῖς· Μὴ ἐκθαμβεῖσθε· Ἰησοῦν ζητεῖτε τὸν Ναζαρηνὸν τὸν ἐσταυρωμένον· ἠγέρθη, οὐκ ἔστιν ὧδε· ἴδε ὁ τόπος ὅπου ἔθηκαν αὐτόν'' (Μαρκ. 16,5-6). Όμως η διήγηση του ευαγγελιστή Λουκά κάνει λόγο για δυο (2) αγγέλους που ανήγγειλαν το χαρμόσυνο μήνυμα της αναστάσεως του Χριστού στις Μυροφόρες: "ἐγένετο ἐν τῷ διαπορεῖσθαι αὐτὰς περὶ τούτου καὶ ἰδοὺ ἄνδρες δύο ἐπέστησαν αὐταῖς ἐν ἐσθήτεσιν ἀστραπτούσαις ἐμφόβων δὲ γενομένων καὶ κλινουσῶν τὸ πρόσωπον εἰς τὴν γῆν εἶπον πρὸς αὐτάς· Τί ζητεῖτε τὸν ζῶντα μετὰ τῶν νεκρῶν; οὐκ ἔστιν ὧδε, ἀλλ' ἠγέρθη· μνήσθητε ὡς ἐλάλησεν ὑμῖν ἔτι ὢν ἐν τῇ Γαλιλαίᾳ, λέγων ὅτι δεῖ τὸν υἱὸν τοῦ ἀνθρώπου παραδοθῆναι εἰς χεῖρας ἀνθρώπων ἁμαρτωλῶν καὶ σταυρωθῆναι, καὶ τῇ τρίτῃ ἡμέρᾳ ἀναστῆναι" (Λκ. 24,4-7).

Έτσι λοιπόν ο ιερός υμνωδός λαμβάνοντας αφορμή από τα ανωτέρω εξιστορούμενα γεγονότα συντάσσει το αναστάσιμο απολυτίκιο του πλαγίου δευτέρου ήχου και μας φέρνει στο νου την απιστία, το φόβο, το μένος και το δόλο των Ιουδαίων έναντι του Σωτήρος Χριστού, το φόβο των στρατιωτών που φύλαγαν τον Τάφο καθώς και τις ουράνιες δυνάμεις, τα "ἀποστελλόμενα εἰς διακονίαν λειτουργικά πνεύματα" (Εβρ. 1,14) που υπηρετούσαν και αυτά με τη σειρά τους το απόρρητο μυστήριο της άκρας συγκαταβάσεως, της εκουσίου σταυρικής θυσίας του Κυρίου, της εις Άδου καθόδου Του και της Ζωηφόρου Αναστάσεώς Του.

"Κύριε, μέγα καὶ φοβερὸν ὑπάρχει, τῆς σῆς Ἀναστάσεως τὸ μυστήριον· οὕτω γὰρ προῆλθες ἐκ τοῦ τάφου, ὡς νυμφίος ἐκ παστάδος, θανάτῳ θάνατον λύσας, ἵνα τόν Ἀδὰμ ἐλευθερώσῃς· ὅθεν ἐν οὐρανοῖς, Ἄγγελοι χορεύουσι, καὶ ἐπὶ γῆς ἄνθρωποι δοξάζουσι, τὴν εἰς ἡμᾶς γενομένην, εὐσπλαγχνίαν σου φιλάνθρωπε" (Στιχηρόν Ανατολικόν, από τους αίνους της Κυριακής του πλαγίου δευτέρου ήχου).