Υμνογραφικά - Ερμηνευτικά (λστ΄) Το Θεοτοκίο του Αναστάσιμου Απολυτικίου του Γ΄ Ήχου

Το Θεοτοκίο του Αναστάσιμου Απολυτικίου του Γ΄ Ήχου

Θεοδώρου Ρόκα 

Θεολόγου

MΑ Ερμηνευτικής Θεολογίας

Κυριακή της Τυρινής η ερχόμενη Κυριακή, η οποία αφενός είναι αφιερωμένη στην έξωση του Αδάμ από τον παράδεισο της τρυφής, όπως πληροφορεί το Συναξάρι της ημέρας: "τῇ αὐτῇ ἡμέρᾳ, ἀνάμνησιν ποιούμεθα τῆς ἀπὸ τοῦ Παραδείσου τῆς τρυφῆς ἐξορίας τοῦ Πρωτοπλάστου Ἀδάμ", αφετέρου ξεκινά η υμνολογική περίοδος του γ' ήχου, όπου ως θεοτοκίο στο αναστάσιμο απολυτίκιο, ψάλλεται το ακόλουθο:

"Σὲ τὴν μεσιτεύσασαν τὴν σωτηρίαν τοῦ γένους ἡμῶν, ἀνυμνοῦμεν Θεοτόκε Παρθένε· ἐν τῇ σαρκὶ γὰρ τῇ ἐκ σοῦ προσληφθείσῃ, ὁ Υἱός σου καὶ Θεὸς ἡμῶν τὸ διὰ Σταυροῦ καταδεξάμενος πάθος, ἐλυτρώσατο ἡμᾶς, ἐκ φθορᾶς ὡς φιλάνθρωπος".

Το θεοτοκίο αυτό μπορεί να παραλληλιστεί με το θεοτοκίο του πλ. δ' ήχου: "Ὁ δι' ἡμᾶς γεννηθεὶς ἐκ Παρθένου, καὶ σταύρωσιν ὑπομείνας ἀγαθέ, ὁ θανάτῳ τὸν θάνατον σκυλεύσας, καὶ Ἔγερσιν δείξας ὡς Θεός, μὴ παρίδῃς οὓς ἔπλασας τῇ χειρί σου, δεῖξον τὴν φιλανθρωπίαν σου ἐλεῆμον, δέξαι τὴν τεκοῦσάν σε Θεοτόκον πρεσβεύουσαν ὑπὲρ ἡμῶν καὶ σῶσον Σωτὴρ ἡμῶν, λαὸν ἀπεγνωσμένον", αναφορικά με τις φράσεις "ὁ Υἱός σου καὶ Θεὸς ἡμῶν τὸ διὰ Σταυροῦ καταδεξάμενος πάθος" και "ὁ δι' ἡμᾶς γεννηθεὶς ἐκ Παρθένου, καὶ σταύρωσιν ὑπομείνας ἀγαθέ", φράσεις οι οποίες αναφέρονται στο εκούσιο σταυρικό πάθος του Κυρίου Ιησού Χριστού.

Η αμαρτία που γεννήθηκε από την αποστασία του γενάρχη Αδάμ του πρωτοπλάστου, σε περίπτωση που παραμείνει εγκυμονεί τον αιώνιο πνευματικό θάνατο διότι είναι φθορά της φύσεως. Με αυτή χάλασε εκείνο που τόσο όμορφα δημιούργησε ο Θεός και ήταν προορισμένο για να ζει στην αλήθεια. Ο μόνος που μπορούσε να λυτρώσει τον άνθρωπο από την αμαρτία ήταν ο ίδιος ο πλάστης και δημιουργός του και γι αυτό το λόγο εισήλθε στην ιστορία προσλαμβάνοντας ολόκληρη την ανθρώπινη φύση.

Κατά την προ Χριστού εποχή, ο σταυρός αποτελεί σύμβολο που εκφράζει την αθλιότητα της αμαρτίας και της διαφθοράς του προχριστιανικού κόσμου. Ο σταυρός ήταν όργανο που διέθετε η αμαρτία για να αμείβει τα θύματά της. Η ποινή του θανάτου, για ορισμένα εγκλήματα, δεν ήταν ικανοποιητική. Έτσι λοιπόν χρησιμοποιήθηκε το όργανο του σταυρού, τα οποίο κάλυπτε και συγκέντρωνε όλη την εγκληματικότητα του κακούργου και την εκδικητικότητα του τιμωρού. Σε σταυρικό θάνατο καταδικάζονταν μεγάλοι κακοποιοί, διαβόητοι ληστές i, προδότες της πατρίδας, αντάρτες, αρχηγοί εχθρικών στρατευμάτων και κάθε είδους θύμα της ανθρώπινης αδικίας.

Ο ιερός Χρυσόστομος αναφέρει πως ο σταυρός δεν είναι κάτι το λαμπρό και επίσημο, αλλά κάτι τα αισχρό και επονείδιστο, διότι στο σταυρό πέθαιναν όλοι οι βαρυποινίτες κατάδικοι, αποτελούσε δηλ. την εσχάτη των ποινών. Οι δε διατάξεις του Δευτερονομίου ήσαν σαφείς. Εθεωρείτο δηλ. κατάρα το να μείνει το σώμα ενός Ιουδαίου κρεμασμένο πάνω σε ξύλο ii 1, εντούτοις όμως ο Ιησούς Χριστός έγινε, ο ίδιος, κατάρα για να εξαγοράσει όσους ήσαν ένοχοι κατάρας iii.

Ο θάνατος επί του σταυρού, μέχρι τότε, εθεωρείτο ατιμία και κατάρα αλλά όταν καρφώθηκε πάνω του ο Ιησούς Χριστός, ο σταυρός από όργανο ατίμωσης και κατάρας μετατράπηκε σε όργανο τιμής και ευλογίας, όπλο κατά του Διαβόλου επιφέροντας χάρη και ευλογία. Ο Σταυρός και η Ανάσταση του Χριστού, άνοιξαν το δρόμο προς τον Παράδεισο, κατήργησαν τη φλογίνη ρομφαία, η οποία εμπόδιζε το δρόμο προς το ξύλο της ζωής iv και όπως χαρακτηριστικά αναφέρει η υμνογραφία του εσπερινού της εορτής της Σταυροπροσκυνήσεως, ο Σταυρός έγινε "ὁ φύλαξ τῆς θύρας τοῦ Παραδείσου", "τῶν Βασιλέων τὸ νίκος", "τῶν ιερέων τὸ καύχημα", "τῶν πιστῶν τὸ στήριγμα", "ὁ φύλαξ τῆς οἰκουμένης", "ἡ δόξα καὶ τὸ καύχημα τῆς Ἐκκλησίας" v.

__________________

1 Δευτ. 21,22-23 «᾿Εὰν δὲ γένηται ἔν τινι ἁμαρτία κρίμα θανάτου καὶ ἀποθάνῃ καὶ κρεμάσητε αὐτὸν ἐπὶ ξύλου, οὐ κοιμηθήσεται τὸ σῶμα αὐτοῦ ἐπὶ τοῦ ξύλου, ἀλλὰ ταφῇ θάψετε αὐτὸ ἐν τῇ ἡμέρᾳ ἐκείνῃ, ὅτι κεκατηραμένος ὑπὸ Θεοῦ πᾶς κρεμάμενος ἐπὶ ξύλου». 

i Βλ. σχετικές διηγήσεις περί της Σταυρώσεως του Χριστού εν μέσω δυο ληστών: «τότε σταυροῦνται σὺν αὐτῷ δύο λῃσταί, εἷς ἐκ δεξιῶν καὶ εἷς ἐξ εὐων ύμων» (Ματθ. 27,38), «σὺν αὐτῷ σταυροῦσι δύο λῃστάς, ἕνα ἐκ δεξιῶν καὶ ἕνα ἐξ εὐωνύμων αὐτοῦ» (Μαρκ. 15,27), «ὅτε ἀπῆλθον ἐπὶ τὸν τόπον τὸν καλούμενον Κρανίον, ἐκεῖ ἐσταύρωσαν αὐτὸν καὶ τοὺς κακούργους, ὃν μὲν ἐκ δεξιῶν, ὃν δὲ ἐξ ἀριστερῶν» (Λουκ. 23,33), «αὐτὸν ἐσταύρωσαν, καὶ μετ' αὐτοῦ ἄλλους δύο ἐντεῦθεν καὶ ἐντεῦθεν, μέσον δὲ τὸν Ἰησοῦν» (Ιωαν. 19,18). 

ii Δευτ. 21,22-23 «᾿Εὰν δὲ γένηται ἔν τινι ἁμαρτία κρίμα θανάτου καὶ ἀποθάνῃ καὶ κρεμάσητε αὐτὸν ἐπὶ ξύλου, οὐ κοιμηθήσεται τὸ σῶμα αὐτοῦ ἐπὶ τοῦ ξύλου, ἀλλὰ ταφῇ θάψετε αὐτὸ ἐν τῇ ἡμέρᾳ ἐκείνῃ, ὅτι κεκατηραμένος ὑπὸ Θεοῦ πᾶς κρεμάμενος ἐπὶ ξύλου». 

iii Γαλ.3,13 «Χριστὸς ἡμᾶς ἐξηγόρασεν ἐκ τῆς κατάρας τοῦ νόμου γενόμενος ὑπὲρ ἡμῶν κατάρα· γέγραπται γάρ· ἐπικατάρατος πᾶς ὁ κρεμάμενος ἐπὶ ξύλου·». 

iv Γεν. 3,24 «καὶ ἔταξε τὰ Χερουβὶμ καὶ τὴν φλογίνην ρομφαίαν τὴν στρεφομένην φυλάσσειν τὴν ὁδὸν τοῦ ξύλου τῆς ζωῆς». 

v   Προσόμοιο εσπερινού Κυριακής της Σταυροπροσκυνήσεως. Μάλιστα ο σταυρός ήταν το μέσο που οδήγησε το συσταυρωμένο μαζί με τον Κύριο μας Ιησού Χριστό, ληστή να ομολογήσει «μνήσθητί μου, Κύριε, ὅταν ἔλθῃς ἐν τῇ βασιλείᾳ σου» (Λκ. 23,42) και να ακούσει της μακαρίας φωνής: «Ἀμήν λέγω σοι, σήμερον μετ' ἐμοῦ ἔσῃ ἐν τῷ παραδείσῳ» (Λκ. 23,43).