Υμνογραφικά - Ερμηνευτικά (λδ΄) Το Θεοτοκίο του Αναστάσιμου Απολυτικίου του Α' Ήχου

Το Θεοτοκίο του Αναστάσιμου Απολυτικίου του Α' Ήχου

Θεοδώρου Ρόκα 

Θεολόγου

MΑ Ερμηνευτικής Θεολογίας

"Τοῦ Γαβριὴλ φθεγξαμένου σοι Παρθένε τὸ Χαῖρε, σὺν τῇ φωνῇ ἐσαρκοῦτο ὁ τῶν ὅλων Δεσπότης, ἐν σοὶ τῇ ἁγίᾳ κιβωτῷ, ὡς ἔφη ὁ δίκαιος Δαυΐδ, ἐδείχθης πλατυτέρα τῶν οὐρανῶν, βαστάσασα τὸν Κτίστην σου. Δόξα τῷ ἐνοικήσαντι ἐν σοί, δόξα τῷ προελθόντι ἐκ σοῦ, δόξα τῷ ἐλευθερώσαντι ἡμᾶς διὰ τοῦ τόκου σου".

Το ανωτέρω Θεοτοκίο του αναστασίμου απολυτικίου του α' ήχου ξεκινά κάνοντας αναφορά στο πρόσωπο του Γαβριήλ και προκαλεί το ενδιαφέρον για την αναζήτηση αυτού του προσώπου. Ποιός ήταν ο Γαβριήλ και για ποιό λόγο τον αναφέρει ο υμνογράφος; Ποιό ρόλο διεδραμάτισε ώστε να είναι απαραίτητη η αναφορά του ονόματός του;

Για το πρόσωπο του Γαβριήλ κάνει λόγο κυρίως η υμνολογία της εορτής του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου: "βουλὴν προαιώνιον, ἀποκαλύπτων σοι Κόρη, Γαβριὴλ ἐφέστηκε, σὲ κατασπαζόμενος, καὶ φθεγγόμενος" (Προσόμοιο εσπερινού), "ἀπεστάλη ἐξ οὐρανοῦ Γαβριὴλ ὁ Ἀρχάγγελος, εὐαγγελίσασθαι τῇ Παρθένῳ τὴν σύλληψιν" (Δοξαστικό εσπερίων), "τῷ ἕκτῳ μηνί, ἀπεστάλη ὁ Ἀρχάγγελος πρὸς Παρθένον ἁγνήν" (Ιδιόμελο των Αποστίχων του εσπερινου), "ὁ Υἱὸς τοῦ Θεοῦ, Υἱὸς τῆς Παρθένου γίνεται, καὶ Γαβριὴλ τὴν χάριν εὐαγγελίζεται" (απολυτίκιο εορτής).

Ποιος είναι λοιπόν ο Γαβριήλ; Μα φυσικά εκείνος ο άγγελος (αρχάγγελος) του Κυρίου που απεστάλη από τον ίδιο το Θεό στη Ναζαρέτ να φέρει το χαρμόσυνο μήνυμα στην θεόπαιδα Μαριάμ ότι θα καταστεί χώρα του αχωρήτου Θεού διότι εκείνη θα συλλάβει και θα γεννήσει τον Υιό και Λόγο του Θεού που επρόκειτο να σαρκωθεί. Σχετικές πληροφορίες παρέχει η διήγηση του ευαγγελιστή Λουκά: "Ἐν δὲ τῷ μηνὶ τῷ ἕκτῳ ἀπεστάλη ὁ ἄγγελος Γαβριὴλ ἀπὸ τοῦ Θεοῦ εἰς πόλιν τῆς Γαλιλαίας, ᾗ ὄνομα Ναζαρὲτ, πρὸς παρθένον μεμνηστευμένην ἀνδρὶ, ᾧ ὄνομα Ἰωσὴφ, ἐξ οἴκου Δαυῒδ, καὶ τὸ ὄνομα τῆς παρθένου Μαριάμ. Καὶ εἰσελθὼν ὁ ἄγγελος πρὸς αὐτὴν εἶπε· Χαῖρε, κεχαριτωμένη· ὁ Κύριος μετὰ σοῦ· εὐλογημένη σὺ ἐν γυναιξίν. Ἡ δὲ ἰδοῦσα διεταράχθη ἐπὶ τῷ λόγῳ αὐτοῦ, καὶ διελογίζετο ποταπὸς εἴη ὁ ἀσπασμὸς οὗτος. Καὶ εἶπεν ὁ ἄγγελος αὐτῇ· Μὴ φοβοῦ, Μαριάμ· εὗρες γὰρ χάριν παρὰ τῷ Θεῷ. Καὶ ἰδοὺ συλλήψῃ ἐν γαστρὶ καὶ τέξῃ υἱόν, καὶ καλέσεις τὸ ὄνομα αὐτοῦ Ἰησοῦν. Οὗτος ἔσται μέγας καὶ υἱὸς ὑψίστου κληθήσεται, καὶ δώσει αὐτῷ Κύριος ὁ Θεὸς τὸν θρόνον Δαυῒδ τοῦ πατρὸς αὐτοῦ, καὶ βασιλεύσει ἐπὶ τὸν οἶκον Ἰακὼβ εἰς τοὺς αἰῶνας, καὶ τῆς βασιλείας αὐτοῦ οὐκ ἔσται τέλος" (Λκ. 1,26-33) -1-.

Το πρόσωπο του αρχαγγέλου Γαβριήλ, για την Ορθόδοξο Εκκλησία, είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με το γεγονός του Ευαγγελισμού της Υπεραγίας Θεοτόκου, είναι ο αρχάγγελος εκείνος που έφερε το χαρμόσυνο μήνυμα όχι μόνο στη θεόπαιδα Μαριάμ από τη μικρή Ναζαρέτ αλλά και σε ολόκληρη την ανθρωπότητα διότι από τη στιγμή εκείνη, τη στιγμή του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου, ο Υιός και Λόγος του Θεού σαρκούται και γίνεται άνθρωπος, δηλ. το σχέδιο της θείας οικονομίας και της σωτηρίας του ανθρώπου λαμβάνει σάρκα και οστά. Γι αυτό και ο ιερός υμνωδός αμέσως μετά την αναφορά στο πρόσωπο του αρχαγγέλου και στο χαιρετισμό που απεύθυνε στην Παναγία ("χαῖρε") συνεχίζει αναφέροντας πως ευθύς αμέσως συνέλαβε η Μαριάμ τον άρχονο Υιό και Λόγο του Θεού ("σὺν τῇ φωνῇ ἐσαρκοῦτο ὁ τῶν ὅλων Δεσπότης").

____________________
-1-."Και στο μήνα της τον έκτο (της εγκυμοσύνης της Ελισάβετ), αποστάλθηκε ο άγγελος Γαβριήλ από το Θεό σε μια πόλη της Γαλιλαίας, που έχει όνομα Ναζαρέτ,  σε μια παρθένα μνηστευμένη με άντρα, που είχε το όνομα Ιωσήφ, από τον οίκο Δαβίδ. και το όνομα της παρθένας ήταν Μαριάμ.  Και αφού εισήλθε και παρουσιάστηκε προς αυτήν, είπε: "Χαίρε, κεχαριτωμένη, ο Κύριος είναι μαζί σου. Ευλογημένη εσύ μεταξύ των γυναικών". Εκείνη ταράχτηκε πολύ από τα λόγια αυτά και διαλογιζόταν τι είδους μπορεί να είναι αυτός ο χαιρετισμός.  Και ο άγγελος της είπε: Μη φοβάσαι, Μαριάμ, γιατί βρήκες χάρη μπροστά στο Θεό.  Και ιδού, θα συλλάβεις στην κοιλιά και θα γεννήσεις υιό και θα καλέσεις το όνομά του Ιησού.  Αυτός θα είναι μεγάλος και θα κληθεί Υιός του Υψίστου και θα του δώσει ο Κύριος ο Θεός το θρόνο του Δαυίδ του πατέρα του,  και θα βασιλέψει πάνω στον οίκο Ιακώβ στους αιώνες και δε θα υπάρχει τέλος στη βασιλεία του".