Η εορτή του Πάσχα! Περιεχόμενο και καθορισμός της ημερομηνίας του εορτασμού της!

ΧΡΙΣΤΟΣ ΑΝΕΣΤΗ!

Η εορτή του Πάσχα 

(Περιεχόμενο και καθορισμός της ημερομηνίας του εορτασμού της)

Θεοδώρου Ρόκα

Θεολόγου

MΑ Ερμηνευτικής Θεολογίας

Ιουδαϊκό Πάσχα

Η εορτή του Πάσχα ανήκει και κατέχει εξέχουσα θέση στον κύκλο των ετήσιων εορτών του ιουδαϊκού εορτολογίου. Η εορτή αυτή ετελείτο σε ανάμνηση των γεγονότων της Εξόδου των Ισραηλιτών από την Αίγυπτο, από τον τόπο της δουλείας και μάλιστα από τη λύτρωση των πρωτοτόκων παιδιών του ισραηλιτικού λαού, τα οποία προσπέρασε ο εξολοθρευτής άγγελος. Η λέξη "πάσχα" είναι εβραϊκή και σημαίνει "πέρασμα", "διάβαση", "υπερβασία", "διαβατηρία", "υπερπήδηση"[i].

Το ιουδαϊκό πάσχα εορταζόταν κατά το απόγευμα της 14ης του μήνα Νισάν (ο αντίστοιχος Μάρτιος) κατά τη δύση του ήλιου με δείπνο που συμμετείχε ολόκληρη η οικογένεια διότι η εορτή είχε καθαρά οικογενειακό χαρακτήρα. Ο αρχηγός της οικογένειας έσφαζε στο σπίτι έναν αρτιμελή αρσενικό αμνό ενός έτους και με το αίμα του άλειφε τους παραστάτες και το κατώφλι της πόρτας. Ο αμνός ψηνόταν, το δε βράσιμό του απαγορευόταν καθώς και η θραύση (σπάσιμο) των οστών του και κατά τη βρώση του αναγιγνώσκονταν τεμάχια από το βιβλίο της Εξόδου[ii], το οποίο βρίσκεται δεύτερο στη σειρά των ιστορικών βιβλίων της Παλαιάς Διαθήκης που περιγράφει τα γεγονότα της εξόδου του Ισραήλ από την Αίγυπτο και την παράδοση του Νόμου στο όρος Σινά[iii].

Χριστιανικό Πάσχα

Ο ιουδαϊκός αμνός προτυπώνει τον "αμνό του Θεού", ο οποίος προσέφερε τον εαυτό του ως λυτρωτική θυσία. Το ιουδαϊκό πάσχα προτυπώνει το χριστιανικό Πάσχα, το οποίο είναι η μετάβαση - το πέρασμα των ανθρώπων από την κατάσταση της αμαρτίας στην κατάσταση της αληθινής ελευθερίας, το πέρασμα δηλ. από την κατάσταση (τον τόπο) του θανάτου στην αληθινή ζωή[iv]. Η μετάβαση αυτή συντελείται φυσικά με την Ανάσταση του Χριστού γι αυτό και στην Ορθόδοξη Εκκλησία Ανάσταση και Πάσχα θεωρούνται δυο έννοιες ταυτόσημες: "τῇ ἁγίᾳ καὶ μεγάλῃ Κυριακῇ τοῦ Πάσχα, αὐτὴν τὴν ζωηφόρον Ἀνάστασιν ἑορτάζομεν τοῦ Κυρίου, καὶ Θεοῦ καὶ Σωτῆρος ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ"[v]. Το όλο οικοδόμημα της Ορθοδόξου Εκκλησίας θεμελιώθηκε στην ανάσταση του Χριστού, όπως ακριβώς αναφέρει ο απόστολος των εθνών, ο απόστολος Παύλος: "εἰ δὲ Χριστὸς οὐκ ἐγήγερται, κενὸν ἄρα τὸ κήρυγμα ἡμῶν, κενὴ δὲ καὶ ἡ πίστις ὑμῶν"[vi]∙ "καὶ γὰρ τὸ πάσχα ἡμῶν ὑπὲρ ἡμῶν ἐτύθη Χριστός"[vii].

Καθορισμός εορτασμού

Το ιουδαϊκό πάσχα εορταζόταν στις 14 του Νισάν. Για τον καθορισμό όμως του εορτασμού του χριστιανικού Πάσχα αποφάσισε η Α' Οικουμενική Σύνοδος που συγκροτήθηκε στη Νίκαια της Βιθυνίας το 325 από τον ίδιο τον αυτοκράτορα τον Μέγα Κωνσταντίνο[viii]. Μέχρι τον Δ' αιώνα άλλοι ήθελαν να εορτάζεται το χριστιανικό Πάσχα κατά ημέρα Κυριακή, ενώ άλλοι ήθελαν να εορτάζεται σύμφωνα με την ιουδαϊκή παράδοση δηλ. στις 14 του Νισάν, που συνέπιπτε πάντοτε με την πανσέληνο, επειδή όλοι οι μήνες του ιουδαϊκού ημερολογίου ήταν σεληνιακοί και ο Νισάν άρχιζε με την πλησιέστερη προς την εαρινή ισημερία σελήνη. Ο Μέγας Κωνσταντίνος έθεσε τέρμα στο άτοπο αυτό ζήτημα και η Α' οικουμενική Σύνοδος αποφάσισε να εορτάζεται το χριστιανικό Πάσχα την πρώτη Κυριακή μετά την πανσέληνο της εαρινής ισημερίας σε ολόκληρο τον χριστιανικό κόσμο. Αν όμως η πρώτη πανσέληνος μετά την εαρινή ισημερία συνέπιπτε με Κυριακή ορίστηκε να εορτάζεται το Πάσχα μια εβδομάδα μετά δηλ. την επόμενη Κυριακή ώστε να μην συμπίπτει με το ιουδαϊκό[ix].

Η Ορθόδοξη Εκκλησία εξακολουθεί να υπολογίζει το Πάσχα και τις κινητές εορτές που έχουν ως κέντρο και σημείο αναφοράς την Κυριακή του Πάσχα βασιζόμενη στις αποφάσεις της Α' και Αγίας Οικουμενικής Συνόδου.

____________________

[i] Βασιλείου Μ. Βέλλα, Εβραϊκή Αρχαιολογία, Εκδόσεις Αποστολικής Διακονίας της Εκκλησίας της Ελλάδος, Γ' Έκδοσις, Αθήνα 1996, σ. 206. 

[ii] Ηλία Οικονόμου, Αρχαιολογία και Θεσμολογία της Βιβλικής Παλαιστίνης, Αθήνα 2004, σσ. 381-383. 

[iii] Νικολάου Μ. Παπαδόπουλου, Σύντομος Εισαγωγή εις την Παλαιάν Διαθήκην, Αθήναι 2003, σ. 71. 

[iv] Δημητρίου Δρίτσα - Δημητρίου Μπαλιάτσα - Δημητρίου Καραμάτσκου, "πατριαρχείο" & "πατριάρχης", Λεξικό Πρωτοχριστιανικών, Βυζαντινών και Νεότερων Όρων, Εκδόσεις Έννοια, Πρώτη έκδοση Ιούνιος 2005, σ. 259. 

[v] Συναξάρι Αγίας και Μεγάλης Κυριακής του Πάσχα. Πεντηκοστάριον, Εκδόσεις Αποστολικής Διακονίας της Εκκλησίας της Ελλάδος, Β' έκδοσις, Εν Αθήναις 2002, σ. 20. 

vi] Α' Κορ. 15,14. 

[vii] Α' Κορ. 5,7. 

[viii] Πολύμνιας Αθανασιάδη - Fowden, "Η Μονοκρατορία του Κωνσταντίνου", Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Τόμος 17, Εκδοτική Αθηνών, Εκδόσεις Παραπολιτικά Α.Ε., σσ. 40-41. 

[ix] Αναστασίου Μίλτων, "Πνευματικός Βίος και Πολιτισμός: Θεολογία", Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τόμος 18, Εκδοτική Αθηνών, Εκδόσεις Παραπολιτικά Α.Ε., σσ. 160-161.