Ζητήματα Τυπικού, Ο Ασπασμός του Ευαγγελίου εν τω Όρθρω των Κυριακών, υπό π. Γεωργίου Ρήγα

Ο Ασπασμός του Ευαγγελίου εν τω Όρθρω των Κυριακών

Οικονόμου

Γεωργίου Α. Ρήγα

(1884 - +1960)

Καθ' ἑκάστην Κυριακήν μετά τήν ἐντός τοῦ ἱεροῦ Βήματος καί εἰς τά δεξιά τῆς ἁγίας Τραπέζης ἀνάγνωσιν τοῦ Ἑωθινοῦ Εὐαγγελίου, ψαλλομένου τοῦ Πεντηκοστοῦ ψαλμοῦ, εἰς τόν στίχον "Ἰδού γάρ ἀλήθειαν..." ἐξέρχεται ὁ ἐφημέριος κρατῶν τό ἱερόν Εὐαγγέλιον μέ τάς χεῖρας κεκαλυμμένας διά τοῦ φελονίου αὐτοῦ, καί γίνεται ὁ ἀσπασμός τοῦ Εὐαγγελίου κατά τήν εἰθισμένην τάξιν. 

Πλήν καθ' ἅς Κυριακάς συμπίπτει μεγάλη Δεσποτική ἑορτή, ὁπότε οὐδέν τῶν Ἀναστασίμων ψάλλεται, ἀλλά πάντα τά τῆς ἑορτῆς, ὡς καί κατά τάς Κυριακάς, καθ' ἅς συμπίπτει Θεομητορική ἑορτή, ἀντί τοῦ συνήθους Ἀναστασίμου Ἑωθινοῦ Εὐαγγελίου τῆς σειρᾶς, λέγεται τό τῆς ἑορτῆς Εὑαγγέλιον τοῦ Ὄρθρου πρό τῆς ἁγίας Πύλης ὑπό τοῦ ἱερέως, ἐστραμμένου πρός δυσμάς.

Κατά τάς δύο ταύτας περιπτώσεις τό νέον τῆς Μεγ. Ἐκκλησίας Τυπικόν παραγγέλει, ὅπως ὁ Πεντηκοστός ψαλμός ἀναγινώσκηται χῦμα, συνεπῶς δέ νά μή γίνεται και ὁ ἀσπασμός τοῦ Εὐαγγελίου.

Ἀλλ' ὅμως ἔν τε τῷ Τριωδίῳ καί ἐν τῷ Τυπικῷ τῆς Μονῆς τοῦ Ἁγ. Σάββα παρατίθεται ὁμόφωνος σχετική διάταξις εἰς τήν Κυριακήν τῶν Βαΐων, καθ' ἥν μετά τήν ἀνάγνωσιν τοῦ Εὐαγγελίου τοῦ Ὄρθρου τῆς ἑορτῆς, ψάλλεται ὁ Πεντηκοστός ψαλμός, καί τοῦ του ψαλλομένου γίνεται ὁ συνήθης ἀσπασμός τοῦ Εὐαγγελίου, καί ἡ ὑπό τοῦ ἡγουμένου διανομή τῶν Βαΐων. "Ἐνῷ δέ ἀσπάζονται οἱ ἀδελφοί τό Εὐαγγέλιον, διανέμει ὁ ἡγούμενος Βάϊα" (Τριώδιον, Κυριακή τῶν Βαΐων, εἰς τόν Ὄρθρον. Τυπικόν Ἁγ. Σάββα, κεφ. λστ΄). Ἐν τῷ αὐτῷ ἐπίσης Τυπικῷ φέρεται διάταξις διά τήν περίπτωσιν, καθ' ἥν αἱ μεγάλαι Δεσποτικαί ἑορταί συμπίπτουσιν ἐν Κυριακῇ, λέγουσα ὅτι τότε οὐδέν τῶν Ἀναστασίμων ψάλλεται, εἰμή μόνον γίνεται ἡ προσκύνησις καί ἑπομένως καί ὁ ἀσπασμός τοῦ Εὐαγγελίου, τά δέ ἄλλα πάντα τῆς ἑορτῆς λεγονται "Χρή εἰδέναι ὅτι εἰ τύχοι Δεσποτική ἑορτή ἐν Κυριακῇ...οὐδέν τῶν Ἀναστασίμων ψάλλομεν...οὔτε Καταβασίαν, οὔτε Ἀναβαθμούς τοῦ ἤχου λέγομεν, οὔτε Ἄμωμον στιχολοῦμεν, οὔτε τό Ἅγιος Κύριος, οὔτε Εὐαγγέλιον Ἀναστάσιμον (τ.ἔ. τό Ἑωθινόν), οὔτε τό Ἀνάστασιν Χριστοῦ (πλήν τῆς ἑορτῆς τῆς Ὑψώσεως τοῦ Σταυροῦ). εἰμή μόνον προσκυνοῦμεν τό Εὐαγγέλιον, τά δέ ἄλλα πάντα τῆς ἑορτῆς λέγονται" (Τυπ. Ἁγ. Σάββα, Ἀπορούμενα, κεφ. ξα΄)

Συμφώνωςς ἄρα πρός τάς παλαιάς ταύτας διατάξεις ὁ κατά Κυριακήν συνήθης τοῦ Εὐαγγελίου ἀσπασμός δέν εἶναι ὀρθόν νά παραλείπεται, καί ὅταν ἐν Κυριακῇ συμπίπτη μεγάλη Δεσποτική ἑορτή, καίτοι κατ' αὐτήν ἀντί Ἑωθινοῦ ἀναγινώσκεται τό τῆς ἑορτῆς Εὐαγγέλιον. Και ἐφ' ὅσον τοῦτο διατάσσεται διά τάς Δεσποτικάς ἑορτάς, κατά μείζονα λόγον ὀρθόν εἶναι νά ἐφαρμόζεται τό αὐτό μέτρον καί κατά τάς περιπτώσεις ταύτας, μετά τό τοῦ Ὄρθρου Εὐαγγέλιον τῆς ἑορτῆς, εἰς μέν τάς Θεομητορικάς ἑορτάς καί ἐκ τῶν Δεσποτικῶν μόνον εἰς τήν Ὕψωσιν τοῦ Σταυροῦ καί τήν Κυριακήν τοῦ Θωμᾷ λέγεται τό Ἀνάστασιν Χριστοῦ, εἰς δέ τάς λοιπάς Δεσποτικάς παραλείπεται. Εἰς πάσας ὅμως, εἴτε μετά τό Ἀνάστασιν Χριστοῦ, εἴτε εὐθύς μετά τό Εὐαγγέλιον, ψάλλεται ὁ Πεντηκοστός ψαλμός καί γίνεται ὁ συνήθης ἀσπασμός τοῦ Εὐαγγελίου.

Σχετικῶς ἐπί τούτους μέ τό Ἑωθινόν Εὐαγγέλιον τῶν Κυριακῶν δέν πρέπει νά παρασιωπηθῇ, ὅτι δέν εἶναι ἀξία ἐπικροτήσεως ἡ καινοφανής καί αὐθαίρετος συνήθεια τοῦ νά ἀναγινώσκεται τοῦτο μετά τήν η΄ ὠδήν τῶν Καταβασιῶν, ὅπου μετετέθη ἐκ τῆς κανονικῆς μετά τούς Ἀναβαθμούς θέσεως αὐτοῦ. Τήν μετακίνησιν ταύτην δέχεται καί διατάσσει καί τό Τυπικόν τῆς Μ. Ἐκκλησίας. Εὐχῆς ὅμως ἔργον θά ἦτο, ἐάν ἐπανήρχετο καί ἐπεκράτει καί πάλιν ἡ παλαιά τάξις, νά ἀναγιγνώσκεται τ.ἔ. αὐτό μετά τούς Ἀναβαθμούς, ὅπως ὁρίζουσι πάντα ἀνεξαιρέτως τά Λειτουργικά τῆς Ἐκκλησίας ἡμῶν βιβλία, ἐν συνεχείᾳ μέ τό ἐξεπίτηδες δι' αὐτό ψαλλόμενον Προκείμενον τοῦ Εὐαγγελίου, τό ἀναπόσπαστον τοῦτο προοίμιον τοῦ Εὐαγγελίου, χωρίς νά παρεμβάλλωνται μεταξύ τοῦ Εὐαγγελίου καί τοῦ Προκειμένου τόσα καί τόσα ἄσχετα πρός τό Εὐαγγέλιον μέρη τοῦ Ὄρθρου. Τοιουτοτρόπως ἄλλως τε ἡ θέσις τοῦ Εὐαγγελίου τοῦ Ὄρθρου θά ἦτο μία καί διά τάς Κυριακάς καί διά τάς ἐκτός Κυριακάς ἑορτάς, καί θά ἐξέλειπεν ἡ ἀνομοιομορφία καί ἀνωμαλία, ἡ παρατηρουμένη σήμερον ἕνεκα τῆς παραλόγου ταύτης μετακινήσεως τοῦ Ἑωθινοῦ τῶν Κυριακῶν Εὐαγγελίου.

Ἴσως διά λόγους οἰκονομίας, ὄχι ὅμως καί ἀκριβείας, θά ἦτο συγκεχωρημένη ἡ μετά τήν η΄ ὠδήν τῶν Καταβασιῶν μετακίνησις τοῦ Ἑωθινοῦ, κατ' ἐξαίρεσιν μόνον καθ' ἅς Κυριακάς συμπέση νά χοροστατῇ Ἀρχιερεύς, ἐφόσον ἐπικρατεῖ ἡ συνήθεια νά προσέρχεται οὗτος εἰς τόν Ναόν, ὅταν ἀρχίζουν αἱ Καταβασίαι, ἵνα τοιουτοτρόπως γίνει ὑπ' αὐτοῦ ὁ ἀσπασμός τοῦ Εὐαγγελίου, ψαλλομένου ἀργῶς τοῦ Ἰδού γάρ ἀλήθειαν, συμφώνως πρός τά ἐκ Κωνσταντινουπόλεως ἔθιμα. (i)

____________________

(i) Γεωργίου Α. Ρήγα. Οἰκονόμου - Ἀρχιερατικοῦ Ἐπιτρόπου Σκιάθου. "Ζητήματα Τυπικοῦ", Ἀθήναι 1954, σελ. 35-36.