Ζητήματα Τυπικού! Το "Βασιλεύ ουράνιε..." Υπό π. Γεωργίου Ρήγα

Το "Βασιλεύ ουράνιε..."

Οικονόμου

Γεωργίου Α. Ρήγα

(1884 - +1960)

Τό τῆς Πεντηκοστῆς Ἰδιόμελον "Βασιλεῦ οὐράνιε" καθωρίσθη, ὡς γνωστόν, ὡς ἐναρκτήριος προσευχή, λεγομένη ὑπό τοῦ Προεστῶτος εὐθύς μετά τόν Εὑλογητόν κατά τάς ἀκολουθίας τοῦ Μεσονυκτικοῦ, τῆς Τριθέκτης, τῆς Ἐνάτης Ὥρας καί τοῦ Ἀποδείπνου. Οὐδέποτε δέ τοῦτο λέγεται εἰς τήν ἀρχήν τοῦ Ἑσπερινοῦ ἤ τοῦ Ὄρθρου. Ὁ Ἑσπερινός καί ὁ Ὄρθρος ἔχουσιν ἀρχήν ἁπλουστέραν, ἀλλά καί μεγαλοπρεπεστέραν.

Πλήν τό νέον Τυπικόν τῆς Μεγ. Ἐκκλησίας καί ἐνταῦθα καινοτομοῦν ὥρισεν οἱ Ὄρθροι τῶν Νυμφίων τῆς Μεγ. Ἑβδομάδος, ὁ τοῦ Ἀκαθίστου καί ὁ τοῦ Μεγ. Κανόνος νά μή ἄρχωνται ἁπλῶς διά τοῦ τρισαγίου, ὡς ὥριζε τό παλαιόν Τυπικόν, ἀλλά νά προτάσσηται αὐτῶν μετά τόν Εὐλογητόν τό Βασιλεῦ οὐράνιε. Ἴσως δικαιολογεῖ τήν τοιαύτην διάταξιν μέ τόν λόγον, ὅτι οἱ μέν ἄλλοι Ὄρθροι τοῦ ἔτους ἐπισυνάπτονται πρός τό ἀμέσως αὐτῶν προηγηθέν Μεσονυκτικόν, οὗτινος ἡ ἀρχή ἐγένετο διά τοῦ Βασιλεῦ οὐράνιε, οἱ δέ Ὄρθροι τῆς Μεγ. Ἑβδομάδος δέν ἔχουσι πρό αὐτῶν οὐδεμίαν ἄλλην ἀκολουθίαν ἀρχομένην διά τοῦ Βασιλεῦ οὐράνιε. Τό τοιοῦτον ὅμως δέν εἶναι ἀποχρῶν λόγος, διότι καί ὅταν εἰς τάς Μονάς ἡ Θ΄ Ὥρα ἀναγινώσκηται ἐνωρίς -εἰς τάς ἡμέρας π.χ. τῆς νηστείας τῶν Χριστουγέννων καί ἁγ. Ἀποστόλων, ἐν αἶς ἱστῶμεν ἐνάτην- ὁ δέ Ἐσπερινός ψάλληται μετά παρέλευσιν ἀπ' αὐτῆς ὡρῶν ὁλοκλήρων, δέν θεωρεῖται καθ' ὀλοκληρίαν ἐπάναγκες νά προταθῆ τοῦ τοιούτου Ἑσπερινοῦ τό Βασιλεῦ οὐράνιε. Και κατ' αὐτό τό νέον Τυπικόν εὐθύς ἀπό τοῦ τρισαγίου ἄρχεται καί ὁ Ὄρθρος τῆς Καθαρᾶς Δευτέρας καί τοῦ Μεγ. Σαββάτου, καίτοι δέν προηγεῖται αὐτοῦ Μεσονυκτικόν. Πρέπει ἄρα νά μή λέγεται τό Βασιλεῦ οὐράνιε καί εἰς τούς εἰρημένους Ὄρθρους τῆς Μεγ. Ἑβρομάδος κλπ.

Ἐν παρόδῳ δέ εἰρήσθω ἐνταῦθα, ὅτι ἡ ἐπί τοῦ Τυπικοῦ τοῦ Βιολάκη ἐπιτροπή ἀμφιβάλλει, ἄν ρητῶς ἀρχαίον τι Τυπικόν ἀπαγορεύει τήν χρήσιν τῆς κατανυκτικῆς ταύτης εὐχῆς, τοῦ Βασιλεῦ οὐράνιε, ἐν τῷ ἀπό τῆς Κυριακῆς τοῦ Θωμᾶ μέχρι τῆς Πεντηκοστῆς διαστήματι (Τυπικόν Βιολάκη, Παρατηρήσεις ἐπί τῶν μεταγενεστέρων ἐκδόσεων). Δέν εἶναι ὅμως δικαία ἡ ἀμφιβολία αὕτη. Εἶναι μέν ἀληθές, ὅτι ἐν τοῖς μᾶλλον ἀρχαίοις τῶν χειρογράφων Τυπικῶν τοῦ Ἁγ. Ὄρους οὐδέν περί τῆς τοιαύτης διακρίσεως λέγεται, ὡς κατά παράδοσιν ἴσως γνωστῆς, ἤ καί ἐπουσιώδους θεωρηθείσης, ἀλλ' ἐν ἀντιγράφοις ἀπό τοῦ ιδ΄ αἰῶνος καί ἐφεξῆς λέγονται ταῦτα "Ἰστέον ὅτι ἀπό τῆς Κυριακῆς τοῦ Θωμᾶ εἰς τά Ἀπόδειπνα καί εἰς τάς Ὥρας καί εἰς τά Μεσονυκτικά μετά τόν Εὐλογητόν, ἀντί τοῦ Δόξα σοι ὁ Θεός ἡμῶν δόκα σοι καί τοῦ Βασιλεῦ οὐράνιε, λέγομεν τό Χριστός Ανέστη ἐκ γ΄ εἶτα τό Παναγία Τριάς κ.λ.π." (i)

_____________________

(i) Γεωργίου Α. Ρήγα. Οἰκονόμου - Ἀρχιερατικοῦ Ἐπιτρόπου Σκιάθου. "Ζητήματα Τυπικοῦ", Ἀθήναι 1954, σελ. 27.