Υμνογραφικά - Ερμηνευτικά (ζ΄) "Κλίμαξ πρός οὐρανόν ὁ τάφος γίνεται..." (του Θεοδώρου Ρόκα)

"Κλίμαξ πρὸς οὐρανόν ὁ τάφος γίνεται..."

Ψηφιδωτό από τη Μονή της Χώρας στην Κωνσταντινούπολη

Θεοδώρου Ρόκα 

Θεολόγου 

MΑ Ερμηνευτικής Θεολογίας

Για μια ακόμα φορά, σε μια ακόμα Θεομητορική εορτή κατά την τέλεση της Ακολουθίας του Εσπερινού και ενώ αναγιγνώσκονται τα προφητικά αναγνώσματα, παρατηρούμε πως το πρώτο από τα τρία αναγνώσματα προέρχεται από το βιβλίο της Γενέσεως, το πρώτο βιβλίο της Παλαιάς Διαθήκης και κατ επέκταση ολόκληρης της Αγίας Γραφής. Το πρώτο αυτό αποτελείται από τους στίχους 10-17 του ΚΗ' (28ου) κεφαλαίου της Γενέσεως.

"Ἐξῆλθεν Ἰακὼβ ἀπὸ τοῦ φρέατος τοῦ ὅρκου καὶ ἐπορεύθη εἰς Χαρράν. Καὶ ἀπήντησε τόπῳ, καὶ ἐκοιμήθη ἐκεῖ· ἔδυ γὰρ ὁ ἥλιος· καὶ ἔλαβεν ἀπὸ τῶν λίθων τοῦ τόπου, καὶ ἔθηκε πρὸς κεφαλῆς αὐτοῦ, καὶ ἐκοιμήθη ἐν τῷ τόπῳ ἐκείνῳ, καὶ ἐνυπνιάσθη. Καὶ ἰδοὺ κλῖμαξ ἐστηριγμένη ἐν τῇ γῇ, ἧς ἡ κεφαλὴ ἀφικνεῖτο εἰς τὸν Οὐρανόν, καὶ οἱ Ἄγγελοι τοῦ Θεοῦ ἀνέβαινον καὶ κατέβαινον ἐπ' αὐτῆς. Ὁ δὲ Κύριος ἐπεστήρικτο ἐπ' αὐτῆς, καὶ εἶπεν· Ἐγὼ εἰμι ὁ Θεὸς Ἀβραὰμ τοῦ πατρός σου, καὶ ὁ Θεὸς Ἰσαάκ, μὴ φοβοῦ, ἡ γῆ, ἐφ' ἧς σὺ καθεύδεις ἐπ' αὐτῆς, σοὶ δώσω αὐτήν, καὶ τῷ σπέρματί σου. Καὶ ἔσται τὸ σπέρμα σου ὡσεὶ ἄμμος τῆς γῆς καὶ πλατυνθήσεται ἐπὶ θάλασσαν, καὶ λίβα, καὶ βορρᾶν, καὶ ἐπὶ ἀνατολάς, καὶ ἐνευλογηθήσονται ἐν σοὶ πᾶσαι αἱ φυλαὶ τῆς γῆς, καὶ ἐν τῷ σπέρματί σου. Καὶ ἰδοὺ ἐγὼ εἰμι μετὰ σοῦ, διαφυλάσσων σε ἐν τῇ ὁδῷ πάσῃ, οὗ ἐὰν πορευθῇς, καὶ ἐπιστρέψω σε εἰς τὴν γῆν ταύτην, ὅτι οὐ μὴ σε ἐγκαταλίπω, ἕως τοῦ ποιῆσαι με πάντα ὅσα ἐλάλησά σοι. Καὶ ἐξηγέρθη Ἰακὼβ ἐκ τοῦ ὕπνου αὐτοῦ καὶ εἶπεν· Ὅτι ἐστὶ Κύριος ἐν τῷ τόπῳ τούτῳ, ἐγὼ δὲ οὐκ ᾔδειν. Καὶ ἐφοβήθη, καὶ εἶπεν· Ὡς φοβερὸς ὁ τόπος οὗτος! Οὐκ ἔστι τοῦτο, ἀλλ' ἢ οἶκος Θεοῦ, καὶ αὕτη ἡ πύλη τοῦ οὐρανοῦ" (Γεν. 28,10-17).

Το παλαιοδιαθηκικό αυτό ανάγνωσμα απαντά αρχικά ως ανάγνωσμα της Ακολουθίας του Εσπερινού της εορτής του Ευαγγελισμού, όπου η θεόπαις Μαριάμ προσέφερε ολόκληρη την ύπαρξή της στο να συντελεστεί το κοσμοσωτήριο γεγονός της ενανθρωπήσεως του Υιού και Λόγου του Θεού και ακολούθως ως ανάγνωσμα του Εσπερινού της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, εορτή κατά την οποία εορτάζεται το γεγονός που η Κυρία Θεοτόκος μετέστη από τον παρόντα κόσμο προς τον ουρανό παραδίδοντας την παναγία της ψυχή στα χέρια του Υιού και Κυρίου της.

Στο παλαιοδιαθηκικό αυτό ανάγνωσμα μεταξύ των άλλων διακρίνεται και

η φράση: "Καὶ ἰδοὺ κλῖμαξ ἐστηριγμένη ἐν τῇ γῇ, ἧς ἡ κεφαλὴ ἀφικνεῖτο εἰς τὸν Οὐρανόν, καὶ οἱ Ἄγγελοι τοῦ Θεοῦ ἀνέβαινον καὶ κατέβαινον ἐπ' αὐτῆς. Ὁ δὲ Κύριος ἐπεστήρικτο ἐπ' αὐτῆς" (Γεν. 28,12), όπου εξιστορείται το όραμα που είδε ο πατριάρχης Ιακώβ. Στο αποκαλυπτικό αυτό όραμα ο Ιακώβ είδε μια κλίμακα, η βάση της οποίας στεκόταν στη γη και η κορυφή της άγγιζε τον ουρανό, όπου στεκόταν ο Θεός και επέβλεπε τον κόσμο και τους αγγέλους που ανεβοκατέβαιναν στην κλίμακα αυτή.

Η κλίμακα αυτή, του αποκαλυπτικού οράματος, αποτελεί μια προτύπωση της Υπεραγίας Θεοτόκου μέσα στην Παλαιά Διαθήκη, διότι η Παναγία κατέστη η κλίμακα μέσω της οποίας κατέβηκε ο Θεός στη γη, εσαρκώθη και ενηνθρώπησε ο Υιός και Λόγος του Θεού ("χαῖρε κλίμαξ ἐπουράνιε δι΄ ἦς κατέβη ὁ Θεὸς" Γ' Οίκος Χαιρετισμών).

Η ανάμνηση αυτού του αποκαλυπτικού οράματος λαμβάνει χώρα και κατά την εορτή της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, όπου η Θεοτόκος μετατίθεται προς τον ουρανό παραδίδοντας την ψυχη της στα χέρια του Υιού της ("καὶ σὺ Υἰὲ καὶ Θεὲ μου παράλαβέ μου τὸ πνεῦμα"). Κλίμακα πλέον προς τον ουρανό αποτελεί ο τάφος της ("κλῖμαξ πρὸς οὐρανόν, ὁ τάφος γίνεται" Προσόμοιον εορτής του Εσπερινού της Κοιμήσεως) καθώς και κάθε ναός - λατρευτικός χώρος, προσέρχονται οι πιστοί για να τιμήσουν τη Μητέρα του Σωτήρα τους ενθυμούμενοι αφενός το μείζον γεγονός της Μεταστάσεως της Υπεραγίας Θεοτόκου μεταβαλλόμενοι αφετέρου σε μέλη του πανδήμου των Αποστόλων χορού.

"Κεχαριτωμένη χαῖρε, μετὰ σοῦ ὁ Κύριος, ὁ παρέχων τῷ κόσμῳ διὰ σοῦ τὸ μέγα ἔλεος".