Οδοιπορικό στη Βυζαντινή Νάξο (γ΄) Η Ιερά Μονή του Αγίου Ιωάννου Προδρόμου στο Αγερσανί της Νάξου (της Αρχαιολόγου Ειρήνης Βασιλάκη)

«Η Ιερά Μονή του Αγίου Ιωάννη Προδρόμου στο Αγερσανί »

Ειρήνης Βασιλάκη

Αρχαιολόγου

ΜΑ Διαχείρισης Μνημείων

Εικ. 1 Ιερά Μονή Αγίου Ιωάννου Προδρόμου

Σε απόσταση περίπου μισού χιλιομέτρου βόρεια από το χωριό Αγερσανί βρίσκεται η ανακαινισμένη μονή του Αγίου Ιωάννου Προδρόμου, η οποία πανηγυρίζει στις 29 Αυγούστου (εικ. 1).

Το καθολικό του μοναστηριού είναι δίκλιτος καμαροσκεπής ναός¹ (εικ. 2). Στο ξύλινο τέμπλο απεικονίζεται δεξιά «ο Μέγας Αρχιερεύς» και «η Αποτομή της κεφαλής του Αγίου Ιωάννη» έργο του Ναξιώτη αγιογράφου Α. Ν. Οικονομίδη (1918) (εικ. 3). Αριστερά βρίσκεται η εικόνα της Παναγίας («Η φοβερά προστασία»). Στην Ωραία Πύλη εικονίζεται «Η Κυρία των Αγγέλων», έργο του 1733 και στα βημόθυρα «ο Άρχων Μιχαήλ» του 1896. Κατά την πρόσφατη ανακαίνισή του ναού στο δάπεδο βρέθηκαν λείψανα σε δύο τάφους, τοποθετημένα κάτω από το δικέφαλο αετό στη μέση του πατώματος (εικ. 4). Τα λείψανα πιθανότατα ανήκουν στους κτήτορες ή τους ανακαινιστές του μοναστηριού.

Εικ. 2 To Καθολικό της Ιεράς Μονής

Εικ. 3 Τέμπλο του Καθολικού 

Εικ. 4

Γύρω από την εσωτερική αυλή έχουν κτιστεί τα κελιά και οι βοηθητικοί χώροι (εικ. 5). Στον πρώτο όροφο βρίσκονται τα περισσότερα κελιά όπως και το ηγουμενείο. Σε ένα από αυτά λειτουργούσε στο παρελθόν δημοτικό σχολείο, όπου φοιτούσαν μαθητές από το Αγερσανί και το Γλινάδο.

 Δε γνωρίζουμε πότε κτίστηκε η μονή του Αγίου Ιωάννη Προδρόμου. Γνωρίζουμε όμως ότι ήταν αρχικά μετόχι της Μητροπόλεως Παροναξίας. Στα τέλη του 17^ου αιώνα είχε αρχίσει να ερημώνεται και οι μητροπολίτες Ιωάσαφ και Μακάριος προσπάθησαν να το διασώσουν αναθέτοντάς το σε διάφορους ιερομονάχους. Σε έγγραφο του 1693 ο ιερομόναχος Νικόδημος Βάβουλας υπόσχεται στον Παροναξίας Ιωάσαφ ότι θα εγκατασταθεί και θα παραμείνει στο μοναστήρι. Το έτος 1700 ο νέος μητροπολίτης Μακάριος αναθέτει τη διοίκησή του στον Ιωσήφ Κοντοπίδη, αφού αυτό βρίσκεται «εις κατάστασιν παντελούς αφανισμού και ερημώσεως».

Εικ. 5 Προαύλιος χώρος της Ιεράς Μονής

Επειδή όμως απέτυχαν στις προσπάθειες τους, το ανέθεσαν τελικά στην οικογένεια Μιχαλίτζη, να το ανακαινίσει και να το έχει ως κτιτορικό της. Η ανάθεση γίνεται τρία χρόνια αργότερα, το έτος 1703, ενώ η ανακαίνιση γίνεται το 1721 από τους αδελφούς Γιαννάκη και Θωμά Μιχαλίτζη. Η κτιτορική επιγραφή που διατηρείται στο υπέρθυρο της μονής επιβεβαιώνει την ιστορική πληροφορία (εικ. 6) : «ΑΝΕΚΑΙΝΙΣΤΗ ΤΟ ΙΕΡΟΝ ΜΟΝΙΔΡΙΟΝ ΕΚ ΒΑΘΡΟΥ ΤΟΥ ΤΙΜΙΟΥ ΠΡΟΔΡΟΜΟΥ ΚΑΙ ΒΑΠΤΙΣΤΟΥ ΙΩΑΝΝΟΥ ΕΚ ΕΞΟΔΩΝ ΤΩΝ ΔΥΩΝ ΑΔΕΛΦΩΝ ΙΩΑΝΝΟΥ ΚΑΙ ΘΩΜΑ ΜΙΧΑΛΙΤΖΗΔΩΝ ΕΤΟΣ ΑΨΚΑ».

Εικ. 6 Κτιτορική επιγραφή στο υπέρυθρο της Μονής

Στους όρους της παραχώρησης αναφερόταν ότι μπορούσαν να το προσηλώσουν στο Πατριαρχείο και ότι μέχρι τότε θα έδιναν στη Μητρόπολη «κηρίον λίτρες δύο». Από το 1784 και εξής ο γιος ενός εκ των ανακαινιστών, ο Σταυριανός, επειδή φαίνεται ότι ο ίδιος δε μπορούσε να ανταπεξέλθει στη λειτουργία και τη συντήρηση της μονής, τοποθετεί κατά καιρούς διάφορους ιερείς σ’ αυτή. Η πρακτική αυτή κράτησε μέχρι το 1820, όταν με διαθήκη του ο Σταυριανός προσηλώνει το μοναστήρι στη Μητρόπολη Παροναξίας. Παραχωρεί δε το μέγιστο της περιουσίας του στον Πανάγιο Τάφο, στη Μονή της Αγίας Αικατερίνης στο Σινά, σε άλλα μοναστήρια και στη ναξιακή εκπαίδευση.

Το πανηγύρι της Μονής του Αγίου Ιωάννη Προδρόμου ήταν μέχρι και τη δεκαετία του 1970 ένα από τα μεγαλύτερα της περιοχής των Λιβαδοχωρίων.

1 «Μονές των Κυκλάδων», Μανόλη Γ. Σέργη, Εκδόσεις Χελάνδιον, Αθήνα 2007, σελ. 139-142.