Υμνογραφικά -Ερμηνευτικά (ιγ΄) Το Δογματικό Θεοτοκίο του Εσπερινού του Σαββάτου του Δ΄ ήχου (από τον κ. Θεόδωρο Ρόκα)

Το Θεοτοκίο του Εσπερινού του Σαββάτου του δ΄ ήχου

Θεοδώρου Ρόκα 

Θεολόγου 

MΑ Ερμηνευτικής Θεολογίας

"Ὁ διὰ σὲ Θεοπάτωρ προφήτης Δαυΐδ, μελῳδικῶς περὶ σοῦ προανεφώνησε, τῷ μεγαλεῖά σοι ποιήσαντι. Παρέστη ἡ Βασίλισσα ἐκ δεξιῶν σου. Σὲ γὰρ μητέρα πρόξενον ζωῆς ἀνέδειξεν, ὁ ἀπάτωρ ἐκ σοῦ ἐνανθρωπῆσαι εὐδοκήσας Θεός, ἵνα τὴν ἑαυτοῦ ἀναπλάσῃ εἰκόνα, φθαρεῖσαν τοῖς πάθεσι, καὶ τὸ πλανηθὲν ὀρειάλωτον εὑρών, πρόβατον τοῖς ὤμοις ἀναλαβών, τῷ Πατρὶ προσαγάγῃ, καὶ τῷ ἰδίῳ θελήματι, ταῖς οὐρανίαις συνάψῃ Δυνάμεσι, καὶ σώσῃ Θεοτόκε τὸν κόσμον, Χριστὸς ὁ ἔχων, τὸ μέγα καὶ πλούσιον ἔλεος".

Στο παρόν Θεοτοκίο που ψάλλεται στον εσπερινό του Σαββάτου της περιόδου του τετάρτου (δ') ήχου, καθώς και στην απόδοση του ήχου στον Εσπερινό της Παρασκευής, παρατηρείται πως γίνεται αναφορά στο όνομα του Δαυίδ, ο οποίος χαρακτηρίζεται ως "Θεοπάτωρ". Ποιος όμως ήταν ο Δαυίδ και γιατί χαρακτηρίζεται ως "Θεοπάτωρ";

Ο Δαυίδ παρουσιάζεται μέσα από τη διήγηση της Παλαιάς Διαθήκης ως η μεγαλύτερη πολιτική και στρατιωτική φυσιογνωμία του αρχαίου Ισραήλ, που προβαίνει σε θρησκευτικές πράξεις υψίστης σημασίας για την πολιτική και θρησκευτική εξέλιξη του Ισραήλ. Ο Δαυίδ ήταν ο νεώτερος γιος του Ιεσσαί, καταγόταν από τη Βηθλεέμ και κατόπιν εντολής του Θεού χρίσθηκε βασιλιάς του Ισραήλ από τον Κριτή και Προφήτη Σαμουήλ (Α' Βασ. 16,1-13), όταν ο δεύτερος ήρθε σε πλήρη ρήξη με τον πρώτο βασιλιά του Σαούλ (Α' Βασ. 15,10-34), τον οποίο και αποκήρυξε.

Ο Δαυίδ είναι ο βασικός υπαίτιος για την κατάληψη της Ιερουσαλήμ, την εγκατάσταση του λαού στην πόλη και τη μεταφορά της Κιβωτού της Διαθήκης. Ο Δαυίδ ούτε υπήρξε προφήτης αλλά ούτε και διδάσκαλος του Ισραήλ. Για την ισραηλιτική θρησκεία σημασία έχουν τα μέτρα που έλαβε έναντι αυτής. Η στενή όμως επαφή που είχε με τους προφήτες του Θεού, όπως τον Σαμουήλ, τον Γαδ και τον Νάθαν και ο βασικός του τίτλος ως "βασιλεύς" του Ισραήλ του απέδωσαν τον τίτλο του "προφητάνακτος" δηλ. βασιλιάς και προφήτης μαζί.

Στο ανωτέρω Θεοτοκίο ο Δαυίδ χαρακτηρίζεται ως "Θεοπάτωρ", που σημαίνει "πατήρ του Θεου". Πως μπορεί όμως ο Δαυίδ, ένας απλός άνθρωπος δηλαδή, να χαρακτηριστεί και να καταστεί πατήρ του Θεού τη στιγμή που ο άνθρωπος είναι ον πεπερασμένο, φθαρτό και έχει χρονική αρχή και τέλος ενώ ο Θεός είναι άχρονος, άφθαρτος, αγέννητος, αιώνιος και άκτιστος; Πολύ απλά ο χαρακτηρισμός αυτός αναφέρεται αποκλειστικά και μόνο στην κατα σάρκα καταγωγή του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού, όπως αυτή εξιστορείται στον πρόλογο του κατά Ματθαίον ευαγγελίου (στίχοι 1,1-18). Αυτό καθίσταται εμφανές ήδη από τον πρώτο στίχο του κατα Ματθαίον ευαγγελίου, όπου ο ευαγγελιστής αναφέρει: "Βίβλος γενέσεως Ἰησοῦ Χριστοῦ, υἱοῦ Δαυῒδ, υἱοῦ Ἀβραάμ" (Ματθ. 1,1). Σε αυτή τη φράση καθώς και στους υπόλοιπους στίχους που ακολουθούν ο ευαγγελιστής εκθέτει τη γενεαλογία των κατά σάρκα προγόνων του Ιησού Χριστού, η οποία ανάγεται τόσο στον πατριάρχη Αβραάμ όσο και στον Δαυίδ τον μεγάλο βασιλιά του αρχαίου Ισραήλ.

Ο βασιλιάς Δαυίδ θεωρείται από την εκκλησιαστική παράδοση ως συγγραφέας του βιβλίου των Ψαλμών, του βιβλίου εκείνου που περιέχει τη συλλογή από τους 150 Ψαλμού, οι οποίοι εκφράζουν διάφορα συναισθήματα προς το Θεό, όπως δοξολογίες, ικεσίες, ευχαριστίες, αίνους κ.α. Περιέχουν επίσης και προτυπώσεις και προεικονίζεις τόσο του προσώπου του Ιησού Χριστού, όσο και της κυρίας Θεοτόκου, για την οποία ο ιερός υμνωδός του ανωτέρω Θεοτοκίου αναφέρει οτι ο "Θεοπάτωρ Δαυίδ μελωδικῶς περὶ αὐτῆς προανεφώνησε". Παράλληλα σε κάποιον άλλον ύμνο η Ορθόδοξος Υμνολογία προτρέπει τον προφητάνακτα Δαυίδ να αναβοήσει και να ομολογήσει δημόσια πως μέσω του βιβλίου των Ψαλμών ανύμνησε την θεόπαιδα θυγατέρα που αξιώθηκε να καταστεί δοχείο της χάριτος του Θεού και δι αυτής να σαρκωθεί ο υιός και Λόγος του Θεού: "Ἀναβόησον Δαυΐδ, τὶς ἡ παροῦσα Ἑορτὴ; Ἣν ἀνύμνησα φησίν, ἐν τῷ βιβλίῳ τῶν Ψαλμῶν".