Οδοιπορικό στη Βυζαντινή Νάξο (ιβ’)
«Το βυζαντινό ξωκλήσι του Αγίου Ιωάννου στο Κεραμί»
Ειρήνης Βασιλάκη
Aρχαιολόγου
 |
| Ο Ιερός Ναός Αγίου Ιωάννου Κεραμείου Νάξου |
Λίγο έξω από τον οικισμό Κεραμί της Τραγαίας, μέσα σε έναν ελαιώνα βρίσκεται η βυζαντινή εκκλησία του Αγίου Ιωάννη. Ανήκει στον τύπο του μονόχωρου τετράγωνου τρουλαίου ναού και έχει εσωτερικές διαστάσεις 2,33 x 3,42 μ.[1]. Εξωτερικά είχε αρχικά τη μορφή ενός κύβου, πάνω στον οποίον επικάθεται ο τρούλος με το κυλινδρικό τύμπανο. Αργότερα έγινε στη δυτική πλευρά μια καμαροσκεπής προσθήκη με μονόλοβο καμπαναριό. Στη νότια πλευρά για λόγους στήριξης έχουν κατασκευαστεί δύο αντηρίδες (εικ. 1, εικ. 2).
 |
| Εικ. 1 Κάτοψη του ναού |
 |
| Εικ. 2 Σχέδιο του ναού από τον Απόστολο Σαχά |
Η τοιχοποιία είναι από αργούς λίθους, δηλαδή από ελάχιστα κατεργασμένες πέτρες και είναι όλη επιχρισμένη με πολύ ισχυρό κουρασάνι (κονίαμα) (εικ. 3).
 |
| Εικ. 3 Η εξωτερική πλευρά του ναού από νοτιοανατολικά |
Εσωτερικά ο ναός - αν και μικρός σε διαστάσεις – είναι αγιογραφημένος. Ο αρχικός ζωγραφικός διάκοσμος είναι εξαιρετικής ποιότητας, χρονολογείται στο 13ο αιώνα, αλλά σώζεται αποσπασματικά μόνο. Στο Ιερό διατηρούνται λείψανα παραστάσεων από τη Δέηση στο τεταρτοσφαίριο και από τους συλλειτουργούντες ιεράρχες (Άγιο Ιωάννη Ελεήμονα, Μέγα Βασίλειο, Άγιο Ιωάννη Χρυσόστομο και Άγιο Πολύκαρπο Σμύρνης) στον ημικύλινδρο της αψίδας (εικ. 4).
 |
| Εικ. 4 Όψη του Ιερού με τα αποσπάσματα των σωζόμενων τοιχογραφιών και την αρχική Αγία Τράπεζα |
Στον τρούλο απεικονίζεται ο Παντοκράτορας μέσα σε δίσκο από τον οποίον ξεκινούν κατά τα σημεία του ορίζοντα τέσσερις κεραίες σταυρού στολισμένες με διπλούς κύκλους. Σε γωνιαία διάταξη απεικονίζονται τέσσερις ολόσωμοι επιβλητικοί άγγελοι με ανοιχτές φτερούγες που κρατούν με τα υψωμένα χέρια τους θριαμβικά τον κύκλο – ουρανό. Τα μοτίβα αυτά συνδέουν την παράσταση με έργα παλαιοχριστιανικής εποχής (Άγιος Βιτάλιος και Επισκοπικό παρεκκλήσιο της Ραβέννας) (εικ. 5, εικ. 6).
 |
| Εικ. 5 Η παράσταση του τρούλου |
 |
| Εικ. 6. Λεπτομέρεια από τον άγγελο του τρούλου |
Διάκοσμος διατηρείται και στα εσωράχια των τεσσάρων τόξων που στηρίζουν τον τρούλο. Οι παραστάσεις περιλαμβάνουν χρωματιστούς δίσκους με αγίους και προφήτες σε προτομή (εικ. 7). Τα μέτωπα των τόξων και των τοίχων ήταν κι αυτά ζωγραφισμένα αλλά οι απεικονίσεις δε σώζονται ικανοποιητικά.
 |
| Εικ. 7 επάνω: Άγιος αδιάγνωστος, Άγιος Κοσμάς ο ποιητής κάτω: Προφήτης Ησαΐας, Προφήτης Ιεζεκιήλ |
Ο επιδέξιος αγιογράφος απέδωσε τις μορφές με πλαστικότητα και πλούσια χρώματα με τέτοιο τρόπο ώστε να αναδύεται το ήθος, η πνευματικότητα και το ανθρώπινο στοιχείο αυτών.
Για την ιστορία του μνημείου δεν έχουμε γραπτές πληροφορίες καθώς δε σώθηκε καμία επιγραφική μαρτυρία.
Η εκκλησία βρίσκεται σήμερα σε αρκετά καλή κατάσταση και λειτουργείται περιστασιακά. Τη διετία 1971-1972 έλαβαν χώρα από την Αρχαιολογική Υπηρεσία σημαντικές εργασίες στερέωσης του μέχρι τότε ετοιμόρροπου κτηρίου και συντήρησης των τοιχογραφιών που συνέβαλαν καθοριστικά στη διατήρηση του σπουδαίου αυτού μνημείου.
______________
[1] Ζίας Ν., «Βυζαντινή Τέχνη στην Ελλάδα – Νάξος», Εκδοτικός οίκος Μέλισσα, Αθήνα 1989, σελ. 90-99.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Σχόλιο Ιστολογίου
Οι απόψεις που εκφράζονται, απηχούν την προσωπική γνώμη του εκάστοτε γράφοντος.
Γράψτε το σχόλιό σας και απλά περιμένετε λίγες ώρες μέχρι να το δείτε δημοσιευμένο.
Σχόλια που τηρούν στοιχειώδη κανόνες ευπρέπειας είναι αυτονόητο ότι αποτελούν αφορμή διαλόγου και ουδέποτε θα λογοκριθούν.
Δεν επιτρέπονται σχόλια που συκοφαντούν κάποιο πρόσωπο, που περιέχουν υβριστικούς χαρακτηρισμούς κλπ. Για τον λόγο αυτό ενεργοποιήθηκε η προ-έγκριση για να αποφευχθούν κρούσματα προσβλητικής συμπεριφοράς διότι οφείλουμε να διαφυλάξουμε την αξιοπρέπεια του ιστολογίου μας.
Ανώνυμα σχόλια ή σχόλια με ψευδώνυμο ενδέχεται να διαγραφούν για την διαφύλαξη της ποιότητας. Τα σχόλια δεν είναι πεδίο στείρας αντιπαράθεσης αλλά προβληματισμού και γόνιμου διαλόγου.