Υμνογραφικά - Ερμηνευτικά (μα΄) Η Υμνολογία της Δ' Κυριακής των Νηστειών

Η Υμνολογία της Δ' Κυριακής των Νηστειών

Θεοδώρου Ρόκα 

Θεολόγου 

Μ.Α. Ερμηνευτικής θεολογίας

Δ' Κυριακή των Νηστειών η ερχόμενη Κυριακή και είναι αφιερωμένη στον άγιο Ιωάννη τον Συγγραφέα της Κλίμακος ("τῇ αὐτῇ ἡμέρᾳ, Κυριακῇ τετάρτῃ τῶν Νηστειῶν, μνήμην ποιοῦμεν τοῦ Ὁσίου Πατρὸς ἡμῶν Ἰωάννου, τοῦ Συγγραφέως τῆς Κλίμακος" Συναξάρι της ημέρας)

Ο τόπος γέννησής του αγίου Ιωάννου δεν είναι γνωστός. Είναι γνωστό όμως ότι σε ηλικία 16 ετών έγινε δόκιμος Μοναχός στην Ιερά Μονή του Σινά και ασκήθηκε στην υπακοή κοντά στον Αββά Μαρτύριο. Μετά από τέσσερα χρόνια εκάρη μοναχός και πήρε το όνομα Ιωάννης, ενώ στη συνέχεια χειροτονήθηκε Ιεροδιάκονος και Ιερομόναχος για τις ανάγκες της Μονής. Έμεινε στην αδελφότητα της Μονής Σινά για 19 χρόνια αφότου και αποβίωσε ο Γέροντάς του.

Τότε, σε ηλικία 35 ετών μετά από ένα σύντομο εποικοδομητικό προσκυνηματικό ταξίδι στα πνευματικά κέντρα της εποχής του, αποσύρθηκε σε ερημική τοποθεσία στους πρόποδες του βουνού Σινά όπου ασκήθηκε αυστηρά στην ησυχία και τη μελέτη Πατερικών πνευματικών συγγραμμάτων. Η φήμη του ως αγίου πνευματικού ανδρός εξαπλώθηκε και έτσι μετά από 40 χρόνια άσκησης στην έρημο, δηλαδή σε ηλικία πλέον 75 ετών έγινε ηγούμενος της ιστορικής Μονής του Σινά. Έμεινε στη Μονή για 4 έτη ως ηγούμενος καθοδηγώντας την εκεί αδελφότητα και κατόπιν, αφήνοντας αντικαταστάτη του τον αδελφό του Γεώργιο, αποσύρθηκε πίσω στην έρημο για μικρό χρονικό διάστημα, έως ότου παρέδωσε την οσιακή του ψυχή στα χέρια του Δημιουργού και Πλάστη του σε ηλικία περίπου 80 χρόνων.

Το έργο του "Κλίμαξ" ένα βιβλίο που θεωρείται ότι έχει βοηθήσει πολλές ψυχές διαμέσου των αιώνων και μέχρι σήμερα διαβάζεται από τους πιστούς και ιδιαίτερα από τους Ορθόδοξους μοναχούς.

Ολόκληρη η υμνολογία της Δ' Κυριακής των Νηστειών είναι αφιερωμένη στον άγιο Ιωάννης της Κλίμακος, με εξαίρεση το δοξαστικό των Αίνων της Κυριακής καθώς και το δεύτερο ιδιόμελο των αποστίχων του κατανυκτικού εσπερινού, τα οποία είναι:

α) το μεν δοξαστικό: "Δεῦτε ἐργασώμεθα ἐν τῷ μυστικῷ ἀμπελῶνι καρποὺς μετανοίας, ἐν τούτῳ ποιούμενοι οὐκ ἐν βρώμασι καὶ πόμασι κοπιῶντες, ἀλλ' ἐν προσευχαῖς καὶ νηστείαις τάς ἀρετὰς κατορθοῦντες, τούτοις ἀρεσκόμενος, ὁ Κύριος τοῦ ἔργου δηνάριον παρέχει δι οὗ ψυχὰς λυτροῦται, χρέους ἁμαρτίας, ὁ μόνος πολυέλεος".

β) το δε ιδιόμελο: "Λῃσταῖς λογισμοῖς, περιπεσὼν ὁ Ἀδάμ, ἐκλάπη τὸν νοῦν, τραυματισθεὶς τὴν ψυχήν, καὶ ἔκειτο γυμνὸς ἀντιλήψεως, οὔτε Ἱερεὺς ὁ πρὸ τοῦ νόμου προσέσχεν αὐτῷ, οὔτε Λευΐτης μετὰ νόμον ἐπεῖδεν αὐτόν, εἰμὴ σὺ ὁ παραγενόμενος Θεός, οὐκ ἐκ Σαμαρείας, ἀλλ' ἐκ τῆς Θεοτόκου, Κύριε δόξα σοι".

Τα δυο αυτα υμνογραφικά στοιχεία είναι αεφιερωμένα σε ένα περιστατικό που αφηγείται το κατά Λουκάν ευαγγέλιο, στην παραβολή του καλού Σαμαρείτη (Λουκ. 10,25-37).

Η Δ' Κυριακή των Νηστειών λοιπόν ήταν αφιερωμένη στην παραβολή του καλού Σαμαρείτη διότι αποσκοπούσε να καταδείξει την αρετή της αγάπης προς τον πλησίον καθώς και της ανιδιοτελούς αγάπης, αρετές τις οποίες οφείλει να έχει κάθε χριστιανός χωρίς να αποσκοπεί στην εξαγορά του καλού και στην ανταπόδοσή του. Η παραβολή αυτή προβαλλόταν από την εκκλησία λίγες μέρες πριν τελειώσει η Μεγάλη Τεσσαρακοστή, με το τέλος της οποία συμπίπτει η αρχή της Αγίας και Μεγάλης Εβδομάδας, προκειμένου να καταστήσει εμφανές στους πιστούς πως ο άνθρωπος οφείλει να μιμείται την ανιδιοτελή αγάπη του Θεού, ο οποίος έδωσε τη ζωή του "λύτρο ἀντὶ πολλῶν" (Α' Τιμ. 2:6∙ Ματθ. 20:28∙ Μαρκ. 10:45).