Υμνογραφικά - Ερμηνευτικά (Ϟδ΄) Το Γ΄Αντίφωνο των Αναβαθμών τού Α΄ Ήχου! Από τον Θεολόγο και Πρωτοψάλτη Θεόδωρο Ρόκα

Θεοδώρου Ρόκα, 

Θεολόγου 

Μ.Α. Ερμηνευτικής Θεολογίας 

Το Γ' Αντίφωνο των Αναβαθμών του Α' Ήχου!

Κυριακή του Αντίπασχα η ερχόμενη Κυριακή , γνωστή ως Κυριακή του Θωμά, κατά την οποία η Ορθόδοξος Εκκλησία εορτάζει το γεγονός της Ψηλάφησης του σώματος του Αναστάντος Κυρίου από τον Απόστολο Θωμά (Ιω. ). Κατά αυτήν την Κυριακή ψάλλεται η ακολουθία της εορτής ως έχει στο Πεντηκοστάριο χωρίς να ψάλλεται κάτι από τα Αναστάσιμα, με εξαίρεση τον επινίκιο ύμνο του Πάσχα ("Χριστός Ἀνέστη"). Πριν αναγνωσθεί το ευαγγέλιο του Όρθρου θα ψαλλεί το Αντίφωνο των Αναβαθμών του δ' ήχου, αν όμως ψάλλονταν κανονικά τα Αναστάσιμα της Κυριακής του α' ήχου, τότε θα ψάλλονταν κανονικά στη θέση τους οι Αναβαθμοί του α' ήχου. 

Στη σειρά της ερμηνείας των Αναβαθμών μας απομένει η ερμηνεία του Γ' Αντιφώνου, όπου το Γ' Αντίφωνο των Αναβαθμών του Α' Ήχου παρατίθεται ακολούθως: 

"Ἐπὶ τοῖς εἰρηκόσι μοι ὁδεύσωμεν εἷς τὰς αὐλὰς τοῦ Κυρίου, 

εὐφράνθη μου τὸ Πνεῦμα, συγχαίρει ἡ καρδία". 

"Ἐπὶ οἶκον Δαυΐδ, φόβος μέγας· ἐκεῖ γὰρ θρόνων ἐκτεθέντων, 

κριθήσονται ἅπασαι, αἱ φυλαὶ τῆς γῆς καὶ γλῶσσαι". 

Δόξα... καὶ νῦν ... 

"Ἁγίῳ Πνεύματι, τιμὴν προσκύνησιν, δόξαν καὶ κράτος, ὡς Πατρί τε ἄξιον, 

καὶ τῷ Υἱῷ δεῖ προσφέρειν· Μονὰς γάρ ἐστιν ἡ Τριὰς τῇ φύσει, ἀλλ' οὐ προσώποις". 

"Ἐπὶ τοῖς εἰρηκόσι μοι ὁδεύσωμεν εἷς τὰς αὐλὰς τοῦ Κυρίου, εὐφράνθη μου τὸ Πνεῦμα, συγχαίρει ἡ καρδία". Ο στίχος αυτός κάνει λόγο για τους εξορίστους στη Βαβυλώνα Ιουδαίους, οι οποίοι βρίσκονταν αφενός μακριά από την Ιερουσαλήμ και το Ναό της, αφετέρου μέσα σε ένα ειδωλολατρικό περιβάλλον χωρίς να μπορούν να λατρεύουν ελεύθερα τον αληθινό Θεό. Ο ανωτέρω στίχος, καθώς και η ερμηνεία του έχει ως βάση και υπόβαθρο αρχικά τον πρώτο στίχο του Ψαλμού ΡΚΑ' και στη συνέχεια σχετίζεται με τους Ψαλμούς ΚΗ' (στίχος 8), ΝΑ' (στίχοι 4 και 8). 

"Ἐπὶ οἶκον Δαυΐδ, φόβος μέγας· ἐκεῖ γὰρ θρόνων ἐκτεθέντων, κριθήσονται ἅπασαι, αἱ φυλαὶ τῆς γῆς καὶ γλῶσσαι". Ο παρών στίχος του Αντιφώνου έχει ως βάση τον τέταρτο στίχο του ΡΚΑ' Ψαλμού ("Ἐκεῖ γὰρ ἀνέβησαν αἱ φυλαί, φυλαὶ Κυρίου, μαρτύριον τῷ ᾿Ισραήλ"). Ως "φυλαί Κυρίου" ονομάζεται ο εξαίρετος λαός του Κυρίου που προσερχόταν στην Ιερουσαλήμ για να προσκυνήσει στο Ναό του Κυρίου και η προσέλευση του μεγάλου πλήθους ανθρώπων στο Ναό αποτελούσε κόσμημα για την Ιερουσαλήμ. Ο υμνωδός των Αντιφώνων ερμηνεύει με μια αλληγορική έννοια τα ανωτέρω λόγια του Ψαλμού και συνδέει την αίγλη και τη δόξα της Ιερουσαλήμ με το σημείο όπου πρόκειται να γίνει η τελική κρίση του κόσμου. 

"Ἁγίῳ Πνεύματι, τιμὴν προσκύνησιν, δόξαν καὶ κράτος, ὡς Πατρί τε ἄξιον, καὶ τῷ Υἱῷ δεῖ προσφέρειν· Μονὰς γάρ ἐστιν ἡ Τριὰς τῇ φύσει, ἀλλ' οὐ προσώποις". Ο τρίτος στίχος του τριτου Αντιφώνου των Αναβαθμών του α' ήχου είναι όμοιος κατά περιεχόμενο με τον τρίτο στίχο του Α' Αντιφώνου των Αναβαθμών του ιδίου ήχου και έχει καθαρά δογματικό χαρακτήρα και περιεχόμενο. Ο στίχος λοιπόν αναφέρει πως είναι άξιο να προσφέρεται στο Άγιο Πνεύμα τιμή, προσκύνηση, δόξα και κράτος διότι τα ιδιώματα αυτά που έχει αφ΄ εαυτού το Άγιο Πνεύμα είναι κοινά με τα ιδιώματα του Πατρός και του Υιού. 

Τα Αντίφωνα των Αναβαθμών του α' ήχου επισφραγίζονται με το Προκείμενο: "Νῦν ἀναστήσομαι λέγει Κύριος, θήσομαι ἐν σωτηρίῳ παρρησιάσομαι ἐν αὐτῷ" (Ψαλμ. 11,6) και τον ενδιάτακτό του στίχο: "Τὰ λόγια Κυρίου λόγια ἁγνά, ἀργύριον πεπυρωμένον, δοκίμιον τῇ γῇ κεκαθαρισμένον ἑπταπλασίως" Ψαλμ. 11,7). Μέσω του έκτου στίχου του 11ου Ψαλμού δίδεται η απάντηση του Θεού, δια στόματος προφήτου ή ιερέως, πως ο Κύριος βλέπει την ταλαιπωρία των πτωχών και των αδυνάτων και τους υπόσχεται οτι θα σπέυσει και θα επιφέρει την πολυπόθητη σωτηρία, την οποία επιζητούν οι πτωχοί και αδύνατοι ήδη από τους πρώτους κιόλας στίχους του Ψαλμού ("Σῶσον με, Κύριε, ὅτι ἐκλέλοιπεν ὅσιος, ὅτι ὠλιγώθησαν αἱ ἀλήθειαι ἀπὸ τῶν υἱῶν τῶν ἀνθρώπων. Μάταια ἐλάλησεν ἕκαστος πρὸς τὸν πλησίον αὐτοῦ, χείλη δόλια ἐν καρδίᾳ, καὶ ἐν καρδίᾳ ἐλάλησε κακά" 11,2-3). Ο Θεός εν προκειμένω δεν ομιλεί επί μακρόν. Ο λόγος του είναι βραχύς και περιεκτικός και ανταποκρίνεται στο μεγαλείο του, ο Οποίος αποφεύγοντας κάθε τι το ασεβές στέκεται στο ύψος του και ακτινοβολεί ως ήλιος της δικαιοσύνης. Οι δε πτωχοί και αδύνατοι, γεμάτοι πλέον από χαρά, αφού άκουσαν την παρήγορο απάντηση του Θεού, εγκωμιάζουν τώρα με χαρά τους λόγους του, τους οποίους χαρακτηρίζουν ως αγνούς, καθαρούς, όπως το ασήμι που περνά από τη φωτιά και είναι επτά φορές πιο καθαρός. Οι λόγοι του Κυρίου δεν έχουν τίποτα το δόλιο και ψευδές όπως έχουν οι λόγοι των ανθρώπων .