Υμνογραφικά - Ερμηνευτικά (ριζ΄) Το Δοξαστικό - Θεοτοκίο των Αποστίχων του Εσπερινού του Γ΄ ήχου

Θεοδώρου Ρόκα

Θεολόγου

υπ. Δρος Θεολογίας Ε.Κ.Π.Α.

Στη σειρά των Θεοτοκίων των Αποστίχων των Εσπερινών των Σαββάτων της Παρακλητικής ακολουθεί το Θεοτοκίο του Γ' ήχου, το οποίο είναι το εξής:
"Ἀσπόρως ἐκ θείου Πνεύματος, βουλήσει δὲ Πατρός, συνείληφας Υἱὸν τὸν τοῦ Θεοῦ, ἐκ Πατρὸς ἀμήτορα, πρὸ τῶν αἰώνων ὑπάρχοντα, δι' ἡμᾶς δὲ ἐκ σοῦ ἀπάτορα γεγονότα, σαρκὶ ἀπεκύησας, καὶ βρέφος ἐγαλούχησας. Διὸ μὴ παύσῃ πρεσβεύειν, τοῦ λυτρωθῆναι κινδύνων τὰς ψυχὰς ἡμῶν ".

Το ανωτέρω Θεοτοκίο κάνει λόγο για την υπερφυσική γέννηση του Ιησού Χριστού, για την οποία μας κάνει λόγο πρωτίστως ο ευαγγελιστής Ματθαίος στον πρόλογο του ευαγγελίου του. Σύμφωνα με τη διήγηση του κατά Ματθαίον ευαγγελίου: "Τοῦ δὲ Ἰησοῦ Χριστοῦ ἡ γένεσις οὕτως ἦν· μνηστευθείσης τῆς μητρὸς αὐτοῦ Μαρίας τῷ Ἰωσήφ, πρὶν ἢ συνελθεῖν αὐτοὺς εὑρέθη ἐν γαστρὶ ἔχουσα ἐκ Πνεύματος ἁγίου. Ἰωσὴφ δὲ ὁ ἀνὴρ αὐτῆς, δίκαιος ὢν καὶ μὴ θέλων αὐτὴν παραδειγματίσαι, ἐβουλήθη λάθρᾳ ἀπολῦσαι αὐτήν. Ταῦτα δὲ αὐτοῦ ἐνθυμηθέντος ἰδοὺ ἄγγελος Κυρίου κατ' ὄναρ ἐφάνη αὐτῷ λέγων· Ἰωσὴφ υἱὸς Δαυῒδ, μὴ φοβηθῇς παραλαβεῖν Μαριὰμ τὴν γυναῖκά σου, τὸ γὰρ ἐν αὐτῇ γεννηθὲν ἐκ πνεύματός ἐστιν ἁγίου· Τέξεται δὲ υἱὸν καὶ καλέσεις τὸ ὄνομα αὐτοῦ Ἰησοῦν, αὐτὸς γὰρ σώσει τὸν λαὸν αὐτοῦ ἀπὸ τῶν ἁμαρτιῶν αὐτῶν. Τοῦτο δὲ ὅλον γέγονεν ἵνα πληρωθῇ τὸ ῥηθὲν ὑπὸ τοῦ Κυρίου διὰ τοῦ προφήτου λέγοντος· Ἰδοὺ ἡ παρθένος ἐν γαστρὶ ἕξει καὶ τέξεται υἱόν, καὶ καλέσουσι τὸ ὄνομα αὐτοῦ Ἐμμανουήλ, ὅ ἐστιν μεθερμηνευόμενον Μεθ' ἡμῶν ὁ Θεός" (Ματθ. 1,18-23).


Στο δε Θεοτοκίο τονίζεται ιδιαίτερα ο όρος "ἀσπόρως" προκειμένου να καταδειχθεί πω ο τόκος - καρπός της κοιλίας της Υπεραγίας Θεοτόκου δεν είναι κάτι το συνηθισμένο, δηλ. γόνος φυσιολογικού τοκετού, αλλά καρπός που αφενός κυοφορήθηκε στην γαστέρα της Κυρίας Θεοτόκου αφετέρου εσυλλήφθη και ενηνθρώπησε με τη συνεργεία του Παναγίου Πνεύματος.

Η υμνολογία της Ορθοδόξου Εκκλησίας, που διασώζει την εκκλησιαστική παράδοση και εκφράζει τα βασικά δόγματα της Ορθοδόξου πίστεως, τα οποία μεταδίδει στους πιστούς κάνοντας χρήση της τέχνης της μουσικής και της εικονογραφίας, σε πολλούς ύμνους της τονίζει το γεγονός οτι ο Θεός φανερώθηκε στους ανθρώπους με τη μορφή ανθρώπου ("Θεὸς Λόγος ἐπεφάνη ἐν σαρκί τῷ γένει τῶν ἀνθρώπων" Ἰδιόμελο του Όρθρου των Θεοφανείων), έχοντας φυσικά ως υπόβαθρο το γεγονός που αναφέρει ρητά και κατηγορηματικά ο ευαγγελιστής Ιωάννης πως: "ὁ Λόγος σὰρξ ἐγένετο καὶ ἐσκήνωσεν ἐν ἡμῖν" (Ιωαν. 1,14).

Απορίας άξιο και παράλληλα απεριορίστου σεβασμού, τιμής και πίστεως είναι ο τρόπος με τον οποίο λαμβάνει χώρα ένα τέτοιο περιστατικό, να γίνει δηλ. ο Θεός άνθρωπος. Φαινόμενο μοναδικό και ανεπανάληπτο για τα χρονικά της ιστορίας, διότι πουθενά σε καμία θρησκεία δεν απαντά τέτοιο υπερφυές και ασύληπτο μυστήριο. Και εδώ έγκειται η διαφορά των όρων και των εννοιών "θρησκεία" και "Εκκλησία". Στις θρησκείες ο άνθρωπος προσπαθεί να ανέβει στο θεό και να εξευμενίσει την οργή του, ενώ στην Εκκλησία ο Θεός, κινούμενος από αγάπη προς τον άνθρωπο, κενώνεται από την πατρώα δόξα του, σαρκούται - γίνεται άνθρωπος, "ανεβαίνει" εκουσίως στο Σταυρό, παθαίνει, πεθαίνει και ανίσταται αυτεξουσίως για τη σωτηρία του ανθρώπου.