Η γνώση του τονικού ύψους του ψαλλόμενου μαθήματος στην Εκκλησιαστική μουσική! Του Ηρακλή Μαλανδρίνου

Ηρακλή Μαλανδρίνου
Πρωτοψάλτου
Δασκάλου Ψαλτικής Τέχνης 

Χοράρχου Χορού Ψαλτών Χίου

Απαραίτητο συστατικό μιας καλής ερμηνείας ενός μέλους είναι η σωστή βάση, δηλαδή το τονικό ύψος πάνω στο οποίο θα στερεωθεί το ψαλλόμενο. Η σωστή τοποθέτηση του τονικού αυτού ύψους από τον Ψάλτη αποτελεί ίσως το πενήντα τα εκατό της επιτυχημένης απόδοσης του μαθήματος. Η κατάλληλη όμως βάση η οποία θα αναδείξει το μάθημα στηρίζεται σε συγκεκριμένες προϋποθέσεις τις οποίες θα πρέπει να λάβει υπόψιν του ο ψάλτης ή ο χοράρχης.

Η πρώτη προϋπόθεση είναι η γνώση της φωνής ή των φωνών που καλούνται να ψάλλουν το μάθημα. Θα πρέπει να γνωρίζουμε καλά την έκταση της φωνής ή των φωνών, τα δυνατά τονικά-φωνητικά μας κέντρα, ώστε να έχουμε τη σιγουριά ότι θα μπορέσουμε να υποστηρίξουμε το μάθημα σε όλη του την έκταση, ειδικά όταν αυτό αναπτύσσεται πολύ ψηλά ή πολύ χαμηλά ξεφεύγοντας απ’την μέση έκταση της ανθρώπινης φωνής.

Η έκταση του μαθήματος αποτελεί την δεύτερη προϋπόθεση η οποία θα μας οδηγήσει στη σωστή βάση. Η έκταση του μαθήματος θα μας δείξει και το που θα τοποθετήσουμε τη βάση μας. Όταν λέμε έκταση στην Ψαλτική δεν εννοούμε μέγεθος αλλά ύψος και βάθος. Όταν λοιπόν ξέρουμε ότι ένα μάθημα πάει ψηλά ή χαμηλά η βάση μας θα είναι τέτοια που η φωνή μας θα μπορεί να αποδώσει το μάθημα χωρίς ακροβατισμούς και φωνασκίες στα ψηλά αλλά και χωρίς ξεψυχίσματα και γρατζουνίσματα στα χαμηλά.


Η Τρίτη προϋπόθεση για την λήψη μιας καλής βάσης του ψαλλομένου μαθήματος είναι ο χώρος στον οποίο ψάλλουμε. Είναι πολύ σημαντικό ο ψάλτης να μπορεί να τοποθετηθεί μέσα στο χώρο φωνητικά. Να έχει την απαραίτητη γνώση και αίσθηση, ώστε να μπορεί να αφουγκραστεί τους ηχητικούς τόπους του χώρου τους οποίους καλείται να γεμίσει με τη φωνή (ή της φωνές), κατά τέτοιο τρόπο ώστε να ακούγεται καλά αλλά να μην υπερβαίνει σε ένταση το μέσο αυτί όπως και αντίθετα να ακούγεται στέρεα και γεμάτα ώστε να μη χάνεται η φωνή του. Το θέμα του χώρου και του τόπου είναι αφάνταστα ευρύ και ίσως πρέπει να μας απασχολήσει ιδιαίτερα. Η έννοια του χώρου βέβαια αφορά όχι μόνο τον Ναό και το μέγεθος του αλλά συχνά και τον τόπο. Άλλες βάσεις παίρνει ένας Ψάλτης σε μια χώρα με θερμοκρασία υπο το μηδέν, άλλες σε ένα ηλιόλουστο νησί το καλοκαίρι και πάει λέγοντας. Όσο, ίσως, παράξενα και να φαντάζουν αυτά, υπάρχουν έρευνες μουσικών που τα εντοπίζουν και τα τεκμηριώνουν.

Τέταρτη και τελευταία, νομίζω, προϋπόθεση είναι ο χρόνος. Όταν λέμε χρόνο δεν εννοούμε ρυθμική αγωγή αλλά στιγμή. Η στιγμή χρονικά δηλαδή που θα ψάλλει κάποιος ένα μάθημα επηρεάζει σε μεγάλο βαθμό και την βάση του μαθήματος. Σε άλλη βάση θα τοποθετήσει ο Ψάλτης ή ο Χοράρχης το μάθημα στις πρωινές ώρες που η φωνή ακόμα δεν έχει ζεσταθεί, όπως λέμε, άλλη βάση μετά από δυο ώρες ψαλσίματος και σαφώς άλλη βάση το απόγευμα η κάποια άλλη ώρα.

Συμπερασματικά η γνώση της βάσης του ψαλλομένου μέλους πρέπει να αποτελεί αντικείμενο διδασκαλίας απ’τα πρώτα χρόνια εκμάθησης της Ψαλτικής Τέχνης. Αποτελεί αρετή μεγάλη και βασική για την ανάδειξη του μέλους. Η καλή βάση θα δείξει τόσο τις αρμονικές της φωνής, ώστε να είναι καθαρή και λαμπερή στα ψηλά αλλά και εξίσου καθαρή και γεμάτη στα χαμηλά, αλλά και την ποιότητα του μαθήματος. Συχνά μια όχι καλή βάση διαλύει ένα ωραίο μάθημα ή το υποβιβάζει και οι ίδιοι οι Ψάλτες λέμε «ήθελε πιο ψηλά, πιο χαμηλά» κλπ. Η καλή βάση του ψαλλομένου λοιπόν έχει προυποθέσεις 1.Τη γνώση της φωνής μας. 2. Την έκταση του μαθήματος. 3. Την φωνητική τοποθέτηση μας στο χώρο. 4. Την χρονική στιγμή που θα ψάλλουμε το μάθημα.

(Ηρακλής Μαλανδρίνος, Χίος 26-9-18)