Υμνογραφικά - Ερμηνευτικά (οζ΄) Το Α΄ Αντίφωνο των Αναβαθμών του Α΄ Ήχου! Από τον Θεολόγο & Πρωτοψάλτη Θεόδωρο Ρόκα!

Το Α' Αντίφωνο των Αναβαθμών του Α' Ήχου

Θεοδώρου Ρόκα

Θεολόγου

Μ.Α. Ερμηνευτικής Θεολογίας

Tην ερχόμενη Κυριακή το βιβλίο της Παρακλητικής ξεκινά για μια ακόμα φορά από την αρχή με τον πρώτο της ήχο (Ήχος α') να δεσπόζει τόσο στον αναστάσιμο Εσπερινό του Σαββάτου όσο και στον αναστάσιμο Όρθρο της Κυριακής. Η νεα αυτή έναρξη του βιβλίου της Παρακλητικής μας δίνει την ευκαρία, τούτη τη φορά, να ασχοληθούμε με την ερμηνεία των Αναβαθμών του Όρθρου, ερμηνεύοντας ένα από τα τρία Αντίφωνα κάθε φορά.

Δεν ερμηνεύουμε και τα τρία Αντίφωνα σε μια δόση λόγω περιορισμένου χώρου και για να μην κουράζουμε τους αναγνώστες μας. Η δε ανάλυση των Αντιφώνων θα είναι καθαρά ερμηνευτική και όχι ιστορικολειτουργική, την οποία ανάρτησε ο εκλεκτός συνάδελφος και καταξιωμένος λειτουργιολόγος κ. Γεώργιος Ζαραβέλας μόλις χθες (ΕΔΩ).

Έτσι λοιπόν παραθέτουμε το Α' Αντίφωνο των Αναβαθμών του Πρώτου ήχου:

"Ἐν τῷ θλίβεσθαί με, εἰσάκουσόν μου τῶν ὀδυνῶν, Κύριε σοὶ κράζω".

"Τοῖς ἐρημικοῖς, ἄπαυστος ὁ θεῖος πόθος ἐγγίνεται, κόσμου οὖσι τοῦ ματαίου ἐκτός".

Δόξα... καὶ νῦν ...

"Ἁγίῳ Πνεύματι, τιμὴ καὶ δόξα, ὥσπερ Πατρί, πρέπει ἅμα καὶ Υἱῷ· 

διὰ τοῦτο ᾄσωμεν τῇ Τριάδι Μονοκρατορίᾳ".

Σύμφωνα με τον Νικηφόρο Κάλλιστο Ξανθόπουλο, "Ἐν τῷ θλίβεσθαί με, εἰσάκουσόν μου τῶν ὀδυνῶν, Κύριε σοὶ κράζω" έχει ως βάση τον πρώτο στίχο από τον 119ο Ψαλμό: "πρὸς Κύριον ἐν τῷ θλίβεσθαί με ἐκέκραξα, καὶ εἰσήκουσέ μου" (Ψαλμ. 119,1). Ο 119ος Ψαλμός είναι μια ατομική δέηση για βοήθεια από το Θεό. Ο ποιητής του Ψαλμού ζητά από το Θεό να τον σώσει από όσους τον κατηγορούν άδικα και παραπονιέται γιατί ζει ανάμεσα σε φιλοπόλεμους λαούς.

"Τοῖς ἐρημικοῖς, ἄπαυστος ὁ θεῖος πόθος ἐγγίνεται, κόσμου οὖσι τοῦ ματαίου ἐκτός". Ο στίχος αυτός έχει ως έπαινό του εκείνους που αποσύρονταν στην έρημο για να ασκητέψουν προκειμένου να έρθουν σε επαφή και ένωση με το Θεό. Οι ασκητές αυτοί απέρριψαν τα υλικά αγαθά του ματαίου τούτου κόσμου και αποσύρθηκαν σε ερήμους τόπους για να αναζητήσουν έναν καλύτερο και ανώτερο πνευματικά τρόπο ζωής. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί ο προφήτης Ησαΐας, ο οποίος μετά την κάθαρσή του και την επίσημη καθιέρωση του ως προφήτης του Θεού, επανήλθε στον εαυτό του και επιδόθηκε στην άσκηση της διαρκούς αναζητήσεως του θείου πόθου.

Το τέλος του Α' Αντιφώνου επισφραγίζεται με την πρόταξη της δοξολογίας του Τριαδικού Θεού "Δόξα Πατρὶ καὶ Υἱῷ και Ἁγίῳ Πνεύματι" και συνεχίζει με το επισφραγιστικό "καῖ νῦν καῖ ἀεὶ..." και καταλήγει με το στίχο: "Ἁγίῳ Πνεύματι, τιμὴ καὶ δόξα, ὥσπερ Πατρί, πρέπει ἅμα καὶ Υἱῷ· διὰ τοῦτο ᾄσωμεν τῇ Τριάδι Μονοκρατορίᾳ", ο οποίος είναι δηλωτικό της ελλάμψεως του Αγίου Πνεύματος σε εκείνους τους θλιβομένους που επικαλούνται διαρκώς τον Κύριο. Στον παρόντα στίχο δηλώνεται οτι στο Άγιο Πνεύμα πρέπει όλη η δόξα, η τιμή και η προσκύνηση που πρέπει στον Πατέρα και τον Υιό διότι το Άγιο Πνεύμα είναι ομοούσιο, ομοδύναμο, ομόθρονο και ομότιμο προς τις άλλες δυο θείες υποστάσεις.

Το Άγιο Πνεύμα είναι πλήρης και τέλειος Θεός, είναι κυριότητα απόλυτη που απορρέει από την ισοτιμία του με τα άλλα δυο πρόσωπα της Αγίας Τριάδας. Η αγιότητά του συγκροτεί την αγιότητα της Εκκλησίας. Η αγιαστική του χάρη συγκρατεί το σώμα της Εκκλησίας, αγιάζει τους πιστούς και τους συνάπτει με τη θεότητα. Είναι πηγή χαρισμάτων, με τα οποία συνέχει και ζωοποιεί την Εκκλησία.

Βιβλιογραφία

Θεοδώρου Ανδρέα, Πιστεύω εις Ένα Θεόν: Ματιές στο Ορθόδοξο Δόγμα με βάση το Ιερό Σύμβολο της Πίστεως, εκδ. Αποστολικής Διακονίας.

Καϊμάκη Δημήτρη, Σύντομο Υπόμνημα στους Ψαλμούς, εκδ. Ψυχογιός, Αθήνα 2010.

Κάλλιστου του Ξανθόπουλου Νικ., Ερμηνεία εις τους Αναβαθμούς της Οκτωήχου, Εν Ιεροσολύμοις 1862.